Bob Dylan vlerësohet me Çmimin Nobel në Letërsi për “krijimet poetike në traditën e madhe të këngës amerikane”, komunikoi Akademia suedeze. Me këtë këngëtari i protestës dhe autor i teksteve, Bob Dylan bëhet pjesë e krijimtarisë klasike letrare në tërësi.
Çmimi Nobel në Letërsi normalisht shpallet në javën, kur akordohen edhe çmimet e tjera. Rrallë herë ndodh që kjo datë të shtyhet nga Akademia suedeze. Sidoqoftë shpallja e çmimit pritet gjithmonë me mjaft interes. Deri në çastet e fundit vazhdonin spekulimet për favoritët e mundshëm. Për vitin 2016 – ashtu si edhe një vit më parë – si kandidatë të mundshëm në krye të listës konsideroheshin japonezi Haruki Murakami, amerikani Philip Roth, keniani Ngugi Wa Thiong’o dhe poeti sirian Adonis.
“Këngëtari i madh pa zë”, është shprehur dikur dikush për të. Një përpjekje pa rezultat për t’iu afruar sadopak fenomenit Bob Dylan, po ashtu siç ka dështuar edhe përpjekja për ta klasifikuar atë si një këngëtar folklorik apo rock-u. Këto përshkrime janë mjaft sipërfaqësore dhe nuk e përkufizojnë artistin Dylan. Një artist, i cili gjithmonë ia ka dalë që t’u shmanget klisheve e të çlirohet prej shabloneve muzikore.
Dylan nuk do të jetë idhull
Duket se konstantja është edhe kthesa. Ai i ofroi tifozëve të vet një kurë radikale të parë pikërisht në vitin 1965 në festivalin Newport Folk Festival. Ishte kjo koha kur ai sapo kish nisur të futej në historinë e muzikës si një ikonë e lëvizjes Folk-, Blues- dhe Protestë, kur papritur Dylani vendosi kitarën në një amplifikator elektrik dhe u shfaq me një grup tërësisht rock-u në skenë. Simpatizanët ishin më shumë se sa vetëm të irrituar: ata e konsideruan koncertin si një tradhti ndaj muzikës folk dhe e fishkëllyen Dylanin. Deri në këtë periudhë karriera e tij kish kaluar relativisht pa degëzime. Ende me emrin e tij Robert (“Bobby”) Allen Zimmerman që vinte nga Duluth në Minnesota si kitarist dhe pianist në vitet ‘50 ai luante në formacionet rock të shkollës së mesme. Pasionin për lëvizjen e re Folk ai e zbuloi në qytetin, ku kreu studimet, në Minneapolis në vitin 1959. Bob Dylan vinte nga një familje me origjinë hebreje. Autori i këngëve “Tramp Woody Guthrie” dhe ikona e së majtës në SHBA Pete Seeger u bënë më të rëndësishëm për të se sa Little Richard apo Gene Vincent.
Artisti folk Dylan
Kjo e tërhoqi të riun Dylan në skenën e Nju Jorkut në lagjen Greenwich Village. Këtu ai ra për herë të parë në kontakt me të famshmen Joan Baez, e cila e mori atë me vete në turne. Ai pati kësisoj shansin jo vetëm të interpretojë këngët e tij para një publiku të zgjeruar, por u etablua si një figurë politike proteste. Këngë të ashpra, me shprehje indinjate si “Masters Of War” ose “A Hard Rain’s A-Gonna Fall” e kualifikuan Dylanin për lëvizjen Folk të Protestës. Bashkë me Joan Baez ai mori pjesë në marshimin e mbrojtësve të të drejtave të njeriut. Bob Dylan u shkëput prej hijes së mentores së tij edhe influenca e tij në skenë u rrit duke u bërë gjithnjë e më e prekshme. Sipas revistës “Newsweek” Dylan është po aq i rëndësishëm për muzikën pop sa edhe Einsteini për fizikën.
Vite të vështira
Pas një aksidenti me motor në verën e vitit 1966 Dylan u tërhoq nga skena publike, e la pasdore edhe kulturën e protestës që identifikohej me emrin e tij dhe bashkë me gruan Sara Lowndes e fëmijët u vendos në afërsi të Woodstock pranë Nju Jorkut. Kur atje në vitin 1969 u organizua festivali më i rëndësishëm i dhjetëvjeçarit, pikërisht më i rëndësishmi, pionieri i muzikës rock e pop krahas Beatles dhe Rolling Stones nuk ishte i pranishëm. Kjo shkëputje nga skena ishte për të edhe një çlirim nga kalendari rraskapitës i koncerteve dhe nga stili i jetesës së muzikantëve të rrokut, që i sëmur ata. Vitet ‘70 ishin plot luhatje dhe të vështira për Dylanin: divorci nga Sara Lowndes, njëfarë stanjacioni artistik dhe në fund të dekadës përkushtimi ndaj krishterimit, gjë që tifozët nuk ia zunë për mirë. Edhe në vitet ‘80 bilanci është disi i zbehtë: disa disqe pa ndonjë sukses, probleme me alkoolin, koncerte kaotike. Në kurriz ai ka dy martesa, suksese komerciale me “All-Star-Band Traveling Wilburys” dhe fillimi i turit të njohur “Never Ending Tour” me 100 koncerte në vit duke nisur nga 1988.
Çmime dhe vlerësime të pafundme
Çmimet e Bob Dylanit as që mund të numërohen: 11 Grammy, Oscar për këngën e një filmi, Çmimi Pulitzer për “kompozime lirike me forcë të jashtëzakonshme poetike”, më 2012 Presidenti Barack Obama e dekoron me medaljen “Presidential Medal of Freedom” vlerësimi më i lartë në SHBA. Por Bob Dylan ka qenë aktiv edhe si aktor për shembull, në filmin “Pat Garrett ndjek Billy the Kid” i vitit 1973. Rreth 100 milionë disqe ka shitur ai deri më sot e kjo me siguri që i shkakton vuajtje, sepse janë më pak se ato të shitura nga Justin Bieber.
Në 75-vjetorin e lindjes Bob Dylani ka pushim, “Never Ending Tour” është ndërprerë. Kjo i jep kohë artistit të mendojë, se cili do të jetë roli i tij në historinë e muzikës. Por me siguri që këtë ai nuk do ta bëjë, sepse këtë e bëjnë të tjerët për të. Profesori amerikan i historisë dhe ekspert i Bob Dylanit, Sean Wilentz ka një vlerësim: “Çfarë ka bërë Bob Dylan kryesisht në vitet ‘60: ka shprehur me fjalë, ide dhe ndjenja, që njerëz të tjerë nuk do të ishin në gjendje t’i përshkruanin me fjalë”.
Tani Bob Dylanit i shtohet edhe çmimi prestigjioz Nobel në Letërsi.
