NGA DR. ARBEN RAMKAJ
Në Shqipërinë e sotme, një realitet shqetësues po merr përmasa gjithnjë e më të mëdha: largimi i të rinjve nga vendi. Çdo vit, mijëra të rinj zgjedhin të kërkojnë një të ardhme jashtë kufijve të Shqipërisë, duke lënë pas një shoqëri, që gjithnjë e më shumë ndjen zbrazjen e brezit të saj më vital dhe krijues. Ky fenomen, i cili ka prekur pothuajse çdo familje shqiptare, nuk është thjesht një çështje migrimi, por një sfidë ekzistenciale për të ardhmen e vendit. Historia e Shqipërisë ka qenë gjithmonë një histori e mbijetesës dhe e luftës për identitetin kombëtar.
Në dekadat e fundit, vendi ka kaluar nëpër transformime të thella, duke u përpjekur të konsolidojë demokracinë, të forcojë ekonominë dhe të integrohet në strukturat euroatlantike. Por përballë këtij përparimi, largimi masiv i të rinjve paraqet një kërcënim serioz për qëndrueshmërinë dhe zhvillimin afatgjatë të Shqipërisë. Nuk është e vështirë të kuptohen arsyet pse po largohen të rinjtë. Papunësia, mungesa e perspektivave, një sistem arsimor që shpesh nuk përputhet me nevojat e tregut të punës, dhe një politikë që duket se është më e interesuar për mbajtjen e pushtetit sesa për të krijuar mundësi reale për brezat e rinj – të gjitha këta faktorë e nxisin largimin. Por, më e rëndësishmja, është mungesa e shpresës që i shtyn këta të rinj të kërkojnë një të ardhme diku tjetër.
Siç është shprehur edhe sociologu i njohur francez Pierre Bourdieu: “Shpresa është një kapital politik, që mund të mobilizohet nga çdo shoqëri për të krijuar ndryshim”. Dhe mungesa e shpresës te të rinjtë shqiptarë është një tregues i thellë i krizës së besimit në institucionet dhe tek vetë mundësia për të ndërtuar një jetë të qëndrueshme në vendin e tyre. Kurani na mëson: “Zoti është Ai që ju krijoi ju nga një dobësi, pastaj pas dobësisë ju dha forcë, pastaj pas forcës u bëtë sërish të dobët. Ai krijon çfarë të dojë, dhe Ai është i Ditur dhe i Fuqishëm” (Sure Rum, 30:54). Ky ajet kuranor na kujton se të rinjtë janë faza e forcës dhe vitalitetit dhe pikërisht në këtë fazë që ata duhet të përfshihen dhe të japin kontributin e tyre më të madh për të ardhmen e shoqërisë. Një nga shqetësimet kryesore për të ardhmen e Shqipërisë është nëse ajo mund të krijojë një ambient ku të rinjtë të ndihen të mbështetur dhe të motivuar për të ndërtuar jetën e tyre këtu, në vendin e tyre.
Siç e ka thënë edhe filozofi britanik, John Stuart Mill: “Asgjë nuk është më e rrezikshme për të ardhmen e një vendi sesa largimi i trurit”. Sot Shqipëria po humb më të mirët dhe më të talentuarit, pra ata në kushte normale, do të ishin shtyllat mbi të cilat do të ndërtohej e ardhmja e vendit. Në këtë kontekst, është e rëndësishme të vlerësojmë edhe rolin e diasporës shqiptare, e cila ka qenë dhe mbetet një forcë e fuqishme për zhvillimin e vendit. Me përvojat dhe njohuritë e tyre të fituara në mërgim, shqiptarët e rinj që jetojnë jashtë mund të luajnë një rol kyç në mbështetjen e të rinjve që zgjedhin të qëndrojnë. Ata mund dhe duhet të jenë një urë lidhëse mes Shqipërisë dhe botës, duke sjellë ide të reja, investime dhe frymëzim për brezat e rinj. Shqipëria nuk ka luksin të humbasë brezin e saj të ardhshëm. Largimi masiv i të rinjve, është një alarm që kërkon një përgjigje të menjëhershme dhe të vendosur nga të gjithë: qeveria, nga shoqëria civile, nga diaspora dhe nga vetë të rinjtë. E ardhmja e Shqipërisë nuk është shkruar ende, por ajo varet pikërisht nga vendimet që marrim sot. Tek e fundit, siç është shprehur edhe politologu gjerman Max Weber, “Politika është një thirrje për të shërbyer”.
Çështja nuk është vetëm nëse Shqipëria mund të ndalë largimin e të rinjve të saj. Problemi është nëse ne si shoqëri mund të krijojmë një Shqipëri ku të rinjtë të shohin një të ardhme, jo vetëm për veten e tyre, por për brezat që do të vijnë. Kjo është sfida më e madhe e kohës sonë dhe vetëm duke e përballur me seriozitetin dhe urgjencën që meriton, mund të sigurojmë që Shqipëria të mos humbasë rrugën e saj drejt së ardhmes. Siç ka thënë dijetari i njohur shqiptar, Ibrahim Dalliu: “Një komb që nuk investon në rininë e tij, nuk investon në të ardhmen e tij”. Shqipëria është në një moment kritik, ku duhet të zgjedhë të investojë jo vetëm në infrastrukturë dhe ekonomi, por mbi të gjitha në kapitalin më të rëndësishëm që ka, të rinjtë e saj. Vetëm atëherë mund të shpresojmë për një të ardhme të ndritur dhe të qëndrueshme për të gjithë ne.
Vitet e fundit ka pasur vazhdimisht kontakte të diasporës me aktorë të politikës dhe shoqërisë civile. Qeveritë kanë bërë edhe ftesa konkrete për rikthim dhe dhënie kontributesh. Kjo hapje është konkretizuar në promovimin e fytyrave të reja në administrim dhe qeverisjen e vendit. Por, kjo nuk mjafton. Gjykoj se miratimi së fundmi i së drejtës së votës përmes postës të diasporës shqiptare kudo në botë, do ta motivojë atë dhe sidomos të rinjtë që të kthejnë kokën nga toka e të parëve, bazuar në përvojën dhe historinë e tyre të suksesit.
Dhe rikthimi gradual i tyre, do të ringjallë me siguri edhe shpresën e të rinjve që jetojnë këtu, që ta shohin këtu ndërtimin e të ardhmes së tyre. Mundësitë, potencialet ekzistojnë. Mjafton vullneti i duhur dhe ne mund të shohim frytet e kësaj pune. Diasporat kanë qenë në themel të suksesit të gjithanshëm të shumë vendeve, mes të cilëve fqinjët tanë, italianë dhe grekë. Ka ardhur koha që e gjithë energjia e këtyre njerëzve, së bashku me atë të rinjve në Shqipëri, të përdoret për të rikuperuar gjithë këtë kohë të humbur, dhe për ta çuar Shqipërinë në nivelin që e meriton.R. ARBEN RAMKAJ
Në Shqipërinë e sotme, një realitet shqetësues po merr përmasa gjithnjë e më të mëdha: largimi i të rinjve nga vendi. Çdo vit, mijëra të rinj zgjedhin të kërkojnë një të ardhme jashtë kufijve të Shqipërisë, duke lënë pas një shoqëri, që gjithnjë e më shumë ndjen zbrazjen e brezit të saj më vital dhe krijues. Ky fenomen, i cili ka prekur pothuajse çdo familje shqiptare, nuk është thjesht një çështje migrimi, por një sfidë ekzistenciale për të ardhmen e vendit. Historia e Shqipërisë ka qenë gjithmonë një histori e mbijetesës dhe e luftës për identitetin kombëtar.
Në dekadat e fundit, vendi ka kaluar nëpër transformime të thella, duke u përpjekur të konsolidojë demokracinë, të forcojë ekonominë dhe të integrohet në strukturat euroatlantike. Por përballë këtij përparimi, largimi masiv i të rinjve paraqet një kërcënim serioz për qëndrueshmërinë dhe zhvillimin afatgjatë të Shqipërisë. Nuk është e vështirë të kuptohen arsyet pse po largohen të rinjtë. Papunësia, mungesa e perspektivave, një sistem arsimor që shpesh nuk përputhet me nevojat e tregut të punës, dhe një politikë që duket se është më e interesuar për mbajtjen e pushtetit sesa për të krijuar mundësi reale për brezat e rinj – të gjitha këta faktorë e nxisin largimin. Por, më e rëndësishmja, është mungesa e shpresës që i shtyn këta të rinj të kërkojnë një të ardhme diku tjetër.
Siç është shprehur edhe sociologu i njohur francez Pierre Bourdieu: “Shpresa është një kapital politik, që mund të mobilizohet nga çdo shoqëri për të krijuar ndryshim”. Dhe mungesa e shpresës te të rinjtë shqiptarë është një tregues i thellë i krizës së besimit në institucionet dhe tek vetë mundësia për të ndërtuar një jetë të qëndrueshme në vendin e tyre. Kurani na mëson: “Zoti është Ai që ju krijoi ju nga një dobësi, pastaj pas dobësisë ju dha forcë, pastaj pas forcës u bëtë sërish të dobët. Ai krijon çfarë të dojë, dhe Ai është i Ditur dhe i Fuqishëm” (Sure Rum, 30:54). Ky ajet kuranor na kujton se të rinjtë janë faza e forcës dhe vitalitetit dhe pikërisht në këtë fazë që ata duhet të përfshihen dhe të japin kontributin e tyre më të madh për të ardhmen e shoqërisë. Një nga shqetësimet kryesore për të ardhmen e Shqipërisë është nëse ajo mund të krijojë një ambient ku të rinjtë të ndihen të mbështetur dhe të motivuar për të ndërtuar jetën e tyre këtu, në vendin e tyre.
Siç e ka thënë edhe filozofi britanik, John Stuart Mill: “Asgjë nuk është më e rrezikshme për të ardhmen e një vendi sesa largimi i trurit”. Sot Shqipëria po humb më të mirët dhe më të talentuarit, pra ata në kushte normale, do të ishin shtyllat mbi të cilat do të ndërtohej e ardhmja e vendit. Në këtë kontekst, është e rëndësishme të vlerësojmë edhe rolin e diasporës shqiptare, e cila ka qenë dhe mbetet një forcë e fuqishme për zhvillimin e vendit. Me përvojat dhe njohuritë e tyre të fituara në mërgim, shqiptarët e rinj që jetojnë jashtë mund të luajnë një rol kyç në mbështetjen e të rinjve që zgjedhin të qëndrojnë. Ata mund dhe duhet të jenë një urë lidhëse mes Shqipërisë dhe botës, duke sjellë ide të reja, investime dhe frymëzim për brezat e rinj. Shqipëria nuk ka luksin të humbasë brezin e saj të ardhshëm. Largimi masiv i të rinjve, është një alarm që kërkon një përgjigje të menjëhershme dhe të vendosur nga të gjithë: qeveria, nga shoqëria civile, nga diaspora dhe nga vetë të rinjtë. E ardhmja e Shqipërisë nuk është shkruar ende, por ajo varet pikërisht nga vendimet që marrim sot. Tek e fundit, siç është shprehur edhe politologu gjerman Max Weber, “Politika është një thirrje për të shërbyer”.
Çështja nuk është vetëm nëse Shqipëria mund të ndalë largimin e të rinjve të saj. Problemi është nëse ne si shoqëri mund të krijojmë një Shqipëri ku të rinjtë të shohin një të ardhme, jo vetëm për veten e tyre, por për brezat që do të vijnë. Kjo është sfida më e madhe e kohës sonë dhe vetëm duke e përballur me seriozitetin dhe urgjencën që meriton, mund të sigurojmë që Shqipëria të mos humbasë rrugën e saj drejt së ardhmes. Siç ka thënë dijetari i njohur shqiptar, Ibrahim Dalliu: “Një komb që nuk investon në rininë e tij, nuk investon në të ardhmen e tij”. Shqipëria është në një moment kritik, ku duhet të zgjedhë të investojë jo vetëm në infrastrukturë dhe ekonomi, por mbi të gjitha në kapitalin më të rëndësishëm që ka, të rinjtë e saj. Vetëm atëherë mund të shpresojmë për një të ardhme të ndritur dhe të qëndrueshme për të gjithë ne.
Vitet e fundit ka pasur vazhdimisht kontakte të diasporës me aktorë të politikës dhe shoqërisë civile. Qeveritë kanë bërë edhe ftesa konkrete për rikthim dhe dhënie kontributesh. Kjo hapje është konkretizuar në promovimin e fytyrave të reja në administrim dhe qeverisjen e vendit. Por, kjo nuk mjafton. Gjykoj se miratimi së fundmi i së drejtës së votës përmes postës të diasporës shqiptare kudo në botë, do ta motivojë atë dhe sidomos të rinjtë që të kthejnë kokën nga toka e të parëve, bazuar në përvojën dhe historinë e tyre të suksesit.
Dhe rikthimi gradual i tyre, do të ringjallë me siguri edhe shpresën e të rinjve që jetojnë këtu, që ta shohin këtu ndërtimin e të ardhmes së tyre. Mundësitë, potencialet ekzistojnë. Mjafton vullneti i duhur dhe ne mund të shohim frytet e kësaj pune. Diasporat kanë qenë në themel të suksesit të gjithanshëm të shumë vendeve, mes të cilëve fqinjët tanë, italianë dhe grekë. Ka ardhur koha që e gjithë energjia e këtyre njerëzve, së bashku me atë të rinjve në Shqipëri, të përdoret për të rikuperuar gjithë këtë kohë të humbur, dhe për ta çuar Shqipërinë në nivelin që e meriton.
