Holman W. Jenkins
E dinim se në Shtetet e Bashkuara ekzistonte dëshira për ndryshim, por produkti i zgjedhjeve presidenciale të 8 nëntorit është rezultat edhe i dy të panjohurave të rëndësishme. E para, ishte nëse votuesit do të kishin kurajën për të marrë parasysh një rrezik të paprecedent si zgjedhja e Donald Trump. E dyta, nëse do të duronin agresionet e furishme e mjeteve të informimit. Siç e demonstroi ecuria e titujve të bursës pas 8 nëntorit, Trump e ka nisur mirë, duke i siguruar tregjet mbi faktin se zgjedhja e tij nuk përbën fundin e botës. Presidenti i zgjedhur mund të hedhë gjithçka në erë dhe bile me shpejtësi nëse do të vendoste që t’i tërhiqte Shtetet e Bashkuara në një luftë raprezaljesh dhe hakmarrjesh me partnerët e mëdhenj tregtarë e Shteteve të Bashkuara. Por ndjesia është se nuk do ta bëjë një gjë të tillë.
Premtimi më popullor i tij, ndërtimi i një muri në kufirin me Meksikën për të penguar hyrjen e emigrantëve, do të jetë i vështirë për t’u realizuar. Trump do të tregojë genplane, modele dhe projekte, por ndërkohë do të negociojë me Meksikën një rishikim (që mund të jetë i dobishëm) të NAFTA-s, traktatin e shkëmbimit të lirë midis Meksikës, Kanadasë dhe Shteteve të Bashkuara dhe në fund do të thotë se ka arritur atë që donte. Për sa u përket raporteve me Kinën, Trump do të kënaqet që të fitojë çështjet lidhur me importimin e çelikut dhe të aluminit tashmë në proces në gjykatat amerikane dhe ndërkombëtare. Për të realizuar të paktën një prej premtimeve të fushatës së tij elektorale, ka probabilitet që në 6 muajt e parë Trump do të bëjë diçka kundër emigrantëve të parregullt. Por qysh përpara se të zgjidhej, Trump po ndërtonte një imazh të ri, atë të njeriut që do të rilançonte rritjen ekonomike. Vetë fakti që është zgjedhur i jep fund luftërave të kryera me goditje ligjesh nga Barack Obama kundër sektorëve të gjerë të ekonomisë amerikane. Një reformë fiskale e frymëzuar nga idetë klasike të Partisë Republikane, me përqindje interesi më të ulëta dhe me më pak “shtigje dalëse”, mund të jetë lajm i mirë. Ata që teorizojnë një ekonomi përjetësisht në depresion nuk gabojnë të preokupohen për sfidat e ngritura nga ndryshimet demografike dhe nga borxhi. Por nëse me ligjet fiskale dhe politikat në fuqi kemi pasur një rritje prej 2 për qindësh, me politika fiskale më të mira do të mund të shkonim pa problem tek 3 për qindëshi. Trump duhet ta kapë këtë rast të shkëlqyer. Për të shmangur që presidenca e tij të flaket tej nga skandali i parë apo nga fantazma e parë e së kaluarës, duhet të kërkojë që të arrijë një sukses në frontin e rritjes ekonomike.
Gjithsesi, ekziston një paqartësi e madhe që i detyrohet debitimit të ekonomive europiane, të Kinës dhe të Japonisë, që mund të shpërthejë një krizë financiare globale në çdo moment. Ilaçet populiste, të cilave Trump mund t’u drejtohet për të forcuar presidencën e tij, të shkaktojnë të rrëqethura. Mike Mayo, analist i sektorit bankar i grupit të investimeve Credit Lyonnais Securities Asia, ka deklaruar se rezultati i 8 nëntorit i ka dhënë fund krizës financiare të 2008, në kuptimin që ka mbyllur epokën e veprimeve ndëshkuese të qeverisë ndaj biznesit. Siç do të duhej ta kishin mësuar qysh në vitet tridhjetë të shekullit të kaluar, këto veprime nuk bëjnë gjë tjetër veçse e zgjasin vuajtjen. Fatkeqësisht, vlerësimi i Mayo mund të jetë i parakohshëm. Nëse realizohen, shumë prej premtimeve të bëra nga Trump në fushatë elektorale do të ishin kundërprodhuese: nisja e një lufte tregtare me Kinën, kundërvënia ndaj delokalizimit të fabrikave me të cilat kompani amerikane si Ford dhe Carrier kërkojnë të ruajnë kompetitivitetin e tyre në nivel global, bllokimi i shkrirjes midis AT&T dhe Time Warner, sulmimi i Amazon për shkak të një rrengu misterioz që kreu i kompanisë Jef Bezos i ka bërë Trump. Për këtë arsye, bumi i tregut të bursës që ka mirëpritur presidentin e ri është i rëndësishëm. Do të inkurajonte impenjimin e Trump në favor të rritjes më shumë sesa dëshirën e tij për hakmarrje.
Duke imagjinuar se Trump nuk është aspak gallof, rreziku kryesor në këtë moment shprese mund të vijë nga demokratët, të cilët të larguar nga pushteti në Uashington dhe në vështirësi të madhe edhe në shtete të veçantë, mund të vendosin të adoptojnë qasje obstruksioniste. Objektivi i tyre: interesat financiare të Trump dhe denoncimet që rëndojnë mbi të, të cilat Partia Demokrate do t’i shfrytëzojë për të paralizuar komandantin e përgjithshëm të ri. Edhe pas fitores elektorale, Trump sulmohet akoma pse nuk ka bërë publike deklarimin e të ardhurave të tij. Por e vërteta është se asnjë president i Shteteve të Bashkuara nuk ka pasur ndonjëherë ndonjë deklarim të të ardhurave si ai i Trump, nga mund të shkosh në pjesëmarrjet e tij në qindra aktivitete biznesore. Dhe nuk ka pasur kurrë president si ai, sipas vlerësimeve të “USA Today”, të përfshirë në 75 procese në ngarkim të lidhur me aktivitetet biznesore të tij. Jo të gjithë këto procese janë të parëndësishme. Për shembull, prokurori i New York, haptazi i anshëm, do të shtyjë një aksion ligjor kundër pronarit të Trump University. Ky është efekti i padëshiruar, të cilin votuesit nuk e kishin menduar. Do të jetë një test i rëndësishëm për të kuptuar nëse shoqëria amerikane, me tepritë burokratike dhe rregullimin e saj, është një vend ku një njeri që ka kaluar një jetë interesante jashtë politikës mund të bëjë ose jo Presidentin.
“The Wall Street Journal”
Përgatiti
ARMIN TIRANA
