Bashkia e Tiranës pritet të shqyrtojë në mbledhjen e radhës të ditës së mërkurë studimin e fizibilitetit dhe të kontratës “Tip” në Këshillin Bashkiak të Tiranës që pritet të miratojë të mërkurën skemën 60 milionë euroshe të dhënies me koncesion të ndërtimit të shkollave në Tiranë. Është një vendim që Bashkia e ka mbajtur me kujdes jashtë vëmendjes së publikut, ndër të tjera duke e shpërqendruar vëmendjen me deklarimin e rritjes së tarifës së ujit.
Dyfishimi i çmimit të ujit të pijshëm është një masë me pasoja të rënda për shumë familje të kryeqytetit, ndaj njoftimi i kësaj mase do të rrëmbente patjetër vëmendjen e opinionit dhe do të ngjallte patjetër kundërshti qytetare. Mesa duket ky ka qenë edhe qëllimi parësor i bërjes publike të kësaj mase që me gjasa nuk do të miratohet: largimi i vëmendjes së publikut nga një skemë gjigante klienteliste e dhënies së 60 milionë eurove koncesion kompanive private për ndërtimin e shkollave të reja në Tiranë.
Në të njëjtën mbledhje ku është përfshirë rritja e tarifës së ujit, Këshilli Bashkiak do të diskutojë projektvendimin “Për miratimin në parim të studimit të fizibilitetit dhe të kontratës ‘Tip’ të partneritetit publik privat ‘Për përmirësimin e infrastrukturës arsimore në Bashkinë Tiranë’”, ndërmjet Bashkisë Tiranë dhe partnerit privat.
Anëtarëve të Këshillit Bashkiak nuk u është dhënë as studimi i fizibilitetit, as kontrata “Tip” që përmendet në titullin e vendimit. Kryebashkiaku Veliaj u ka dërguar atyre paraprakisht vetëm një relacion të përgjithshëm informues, pa asnjë detaj dhe asnjë argumentim. Praktikisht relacioni thjesht bën me dije se:
Bashkia kërkon të ndërtojë 17 shkolla fillore dhe të mesme;
Bashkia do të ofrojë falas tokën publike për ndërtimin e këtyre shkollave ose në disa raste tokë private të shtetëzuar prej saj;
Kostoja e ndërtimit, që do t’i paguhet privatit, është vendosur në rreth 350 euro për m2 për shkollat dhe 410 euro për m2 për kopshtet;
Kostoja totale e projektit të shkollave me koncesion është llogaritur 60 milionë euro, nga të cilat rreth 40 milionë euro është kostoja e ndërtimit dhe 20 milionë euro fitimi që do t’i paguhet privatit.
Projekti do të zgjasë 7 vjet;
E gjithë kostoja e projektit do të paguhet nga qytetarët e Tiranës përmes taksës speciale të arsimit që ka vendosur Bashkia Tiranë dhe një fondi që do të marrë nga qeveria po nga taksat e qytetarëve.
Asnjë analizë si është arritur në këtë propozim, asnjë e dhënë teknike për projektin, asnjë argumentim dhe justifikim ligjor, politik, administrativ apo teknik nuk u është bërë e ditur paraprakisht këshilltarëve bashkiakë që do të duhet të marrin vendimin. Gjithçka është paravendosur dhe Këshilli Bashkiak duhet vetëm të vulosë formalisht një vendim të kryebashiakut Veliaj dhe Kryeministrit Rama.
Projekti është në fakt një skemë e sofistikuar antiligjore dhe klienteliste, ku shteti, pra Bashkia Tiranë, merr përsipër të gjitha kostot dhe paguan për gjithçka, koston e ndërtimit, fitimin e bankave që do t’u japin kredi privatëve dhe fitimin e privatëve që do të ndërtojnë. Skema funksionion në mënyrë të thjeshtuar kështu:
Privati merr hua në bankë;
Huanë e siguron qeveria/bashkia duke garantuar pagesat vjetore të privatit nga të cilat privati garanton pagesën e kësteve të bankës;
Privati projekton, financon dhe ndërton shkollën me kredinë që ka marrë nga banka;
Shkolla mbetet pronë e privatit derisa shteti të ketë shlyer të gjithë koston e privatit plus fitimin e tij;
Shteti paguan çdo vit me këste vjetore për shtatë vjet rrjesht privatin.
Është skemë antiligjore pasi kjo formulë kontraktimi nuk përbën rast që justifikon dhënien me koncesion, pasi privati nuk merr asnjë risk dhe në thelb nuk ofron asgjë. Është skemë e marrjes së fshehur të borxhit publik, pasi 60 milionët e programit janë borxh i pastër që do të paguhet nga Bashkia, por që formalisht nuk do të llogariten si pjesë e borxhit publik. Është skemë abuzive pasi bashkia nuk siguron dhe nuk garanton dot as cilësinë dhe as koston e punimeve, të cilat do të projektohen nga vetë privati.
Është skemë me rrezik për pronësinë publike, pasi pronësia e shkollave, pra edhe e drejta e përdorimit të tyre i takon privatit dhe askush nuk e ndalon privatin t’i përdorë ato pjesërisht për qëllime që nuk kanë lidhje me arsimimin dhe edukimin e fëmijëve.
Është skemë me kosto të lartë pasi përveç kostos së ndërtimit do të garantojë fitime të mira për bankat dhe për privatin. Por është pikërisht ky fakt, sigurimi i fitimeve për bankat dhe për ndërtuesit privatë, që me gjasa është motivimi kryesor për projektimin e saj.
Në një artikull të mëparshëm ne kemi analizuar këtë skemë dhe dëmin që ajo i sjell interesit publik. Sikurse kemi shpjeguar në artikull, Bashkia e Tiranës kishte një mënyrë të thjeshtë, me kosto më të ulët dhe më të sigurt, e cila përdoret në çdo cep të botës: të merrte vetë hua me kosto shumë më të ulët se privati- qeveria gjithmonë ka interesat më të ulëta dhe kushtet më të mira në huamarrje se sa kompanitë private -dhe me kontratë të thjeshtë prokurimi mund të ndërtonte shkollat.
Si arsimi publik do t’i kalojë privatit
Partneritet publik privat “Për përmirësimin e infrastrukturës arsimore në Bashkinë Tiranë”, ndërmjet Bashkisë Tiranë dhe partnerit privat.
Sipas relacionit, ky projekt synon zgjidhjen e problemeve të mbikapaciteteve përmes ndërtimit të 17 shkollave të reja, nga të cilat 10 do të jenë shkolla 9-vjeçare dhe 7 shkolla të mesme.
Aktualisht, sipas Bashkisë, në Tiranë gjenden gjithsej 191 shkolla publike. Nga llogaritjet e bëra rezulton se 61 shkolla kanë më shumë nxënës se sa kapaciteti i tyre maksimal dhe 57 shkolla e zhvillojnë mësimin me dy turne. Në total, në Bashkinë Tiranë janë 14,292 nxënës mbi kapacitetin maksimal të infrastrukturës arsimore dhe 14,919 nxënës që e zhvillojnë mësimin gjatë turnit të dytë.
Sipas relacionit, me taksën e arsimit, që u vendos nga janari 2016, synohej që të ardhurat e siguruara nga kjo taksë do të përdoren vetëm me synimin për t´i dhënë fund mësimit me dy turne përmes ndërtimit të shkollave të reja.
Bashkia pohon se skema e koncesionit/partneriteti publik privat, ku shkollat e reja projektohen, financohen, ndërtohen dhe mirëmbahen nga koncesionari për një periudhë kohore 7-vjeçare, është teknikisht dhe ekonomikisht i realizueshëm dhe financiarisht i përshtashëm.
Kostoja e ndërtimit të shkollave dhe kopshteve është përcaktuar sipas preventivave të projekteve të realizuara nga Bashkia Tiranë gjatë viteve të shkuara, të cilat janë indeksuar me “Ndryshimet mesatare vjetore të indeksit të kushtimit në ndërtim (për banesa), 1994-2015” të INSTAT. Bazuar në relacionin e marrë nga Drejtoria e Përgjithshme e Punëve Publike, nr.prot. 21407/2, datë 09.08.2016, kostoja për ndërtimin e shkollave është 46,331.67 lekë/m2, ndërsa për ndërtimin e kopshteve është 54,380.83 lekë/m2. Duke llogaritur gjithashtu edhe kostot e tjera të projektit, si kostoja e mobilimit, kostoja e mirëmbajtjes, studim projektimi, mbikëqyrja e punimeve, kolaudimi, oponenca teknike, mbrojtja ndaj zjarrit dhe leja mjedisore.
Në total, kostoja direkte e investimit për ndërtimin e 17 shkollave të reja është përllogaritur 5,406,768,353 lekë. Duke qenë se koncesionari do të paguhet me këste vjetore nga Bashkia Tiranë për një periudhë 7-vjeçare, atëherë ai do të duhet të rimbursohet për vlerën në kohë të parasë. Për këtë arsye si marzh fitimi kemi marrë si tavan normën mesatare të obligacioneve të qeverisë shqiptare, për obligacione 7-vjeçare fikse, e cila është përllogaritur 6,28%. Pas 7 vjetësh, në përfundim të kontratës, së bashku me koston e mirëmbajtjes, kostoja totale e skemës së koncesionit/partneritetit publik privat do të jetë 7,997,517,960 lekë, thuhet në relacion.
Këstet vjetore që do t’i paguhen koncesionarit do të mbulohen nga të ardhurat nga taksa e përkohshme për infrastrukturën arsimore dhe transferta e kushtëzuar nga Ministria e Financave.
“Exit.al”
