Shkëmbimi i kohëve të fundit midis Rusisë dhe Ukrainës me 70 persona të lëshuar në dy fluturime të njëkohshme midis dy vendeve është rezultati tangent o një aksioni të gjatë e kompleks diplomatik në konfliktin e Donbasit. Ngjarja mund të konsiderohet një kthesë drejt çtensionimit midis palëve, përballë mbi 13000 viktimave të konfliktit, por fatkeqësisht është i largët një rezultat ndërkombëtarisht i pranueshëm. Në fakt, shkëmbimi i të burgosurve nuk është tamam një “hap i parë” (siç quhet nga Presidenti ukrainas Volodimir Zelenskij), por në hap i mëtejshëm në procesin e ngadaltë të stabilizimit. Hapi i parë i vërtetë drejt stabilizimit ka qnë sanksionet ndërkombëtare në vitin 2014. Duke analizuar impaktin strategjik e sanksioneve ndërkombëtare të vendosura Rusisë nuk është arritur akoma në arritjen e rezultatit të shpresuar. Ajo që në pjesën më të madhe është nënvlerësuar, përballë vëmendjes fillestare ndaj sanksioneve, është roli i luajtur prej vetë atyre në fazën tranzitore.

Sanksionet ndërkombëtare ndahen sipas tipologjisë së efektit të dëshiruar (sanksione sinjalizuese, kufizuese apo shtrënguese) ose sipas tipologjisë së mjetit të zgjedhur (sanksione diplomatike, financiare dhe tregtare). Sanksionet me drejtim europian ndaj Federatës Ruse të nisura me anullimin e G8 në Sochi dtë vitit 2014 kanë vazhduar me një G7 në Bruksel pa Federatën Ruse. Masat e mëtejshme kufizuese dhe pezullimi i procesit të pjesëmarrjes në OCSE dhe në Agjencinë Ndërkombëtare të Energjisë qenë vetëm preludi i sanksioneve të mëtejshme ekonomike të vendosura me mbështetjen e madhe amerikane. Në mënyrë të veçantë fillimi i sanksioneve amerikane ndaj shkëmbimeve të mundshme të produkteve financiare me skadim afatgjatë, gjatë në rënieje të përkohshme të çmimit të naftës, për më tepër i filluar përpara 2014, fillon t’i tregojë tani efektet e parashikuara për veçantinë e sistemit ekonomik rus.

Sistemi ndërkombëtar i sanksioneve ka rifituar kohët e fundit në sistemin e marrëdhënieve ndërkombëtare e Shteteve të Bashkuara që ndoshta nuk e kishte qysh nga pushtimi nazist i Danimarkës dhe Norvegjisë i 9 prillit 1940. Të njëjtën ditë kur Henry Morgentau (atëbotë Sekretar i Thesarit) i kërkoi Federal Bank të bllokonte çdo transaksion drejt atyre vendeve të pushtuara nga Gjermania naziste përveçse me akt specifik depozitues të Departamentit të Thesarit (akti u bë ekzekutiv të nesërmen nga Presidenti Roosvelt).Pushteti sanksionues ndërkombëtar i një vendi, si në rastin amerikan, është drejtpërsëdrejti proporcional me impaktin komercial dhe ekonomik që vendi mund të gëzojë.

Në rastin amerikan, pavarësisht inkursionit kinez në lidershipin ekonomik, bëhet fjalë akoma për vendin e parë në botë për tregtimin e mallrave të avancuara valenca strategjike e të cilëve globalisht e nënkuptuar e tejkalon të dhënën ekonomike. Zinxhiri i vlerave të produkteve më të ndërlikuar gjendet në shumë raste e shpërndarë globalisht dhe ky faktor me brishtësi të dukshme u mundëson superfuqive që të realizojnë me sanksionet një influencë që të jetë në gjendje të ndikojë mbi sistemin e përgjithshëm.

Fillesa sanksionuese e nisur në 2014 pas pushtimit rus të Krimesë gjatë viteve të kaluara ka marrë kritika të shumta lidhur me efikasitetin. Korrektësia e të njëjta kritikave, domethënë përqëndrimi i efekteve të drejtpërdrejta imediate ndaj borgjezisë së qyteteve të mëdha ruse, është padyshim një konsideratë e saktë. Përndryshe borgjezia e metropoleve ruse nuk përfaqëson aspak elektoratin e Presidentit Putin, përndryshe problemi ka qenë ai i rrezikimit të mbijetesës i opozitës së vetme në vend. Në realitet, siç është e njohur, sanksionet ndërkombëtare kanë një efekt të drejtpëdrejtë e një jo të drejtpërdrejtë dhe është pikërisht kjo që, siç ndodh rëndom (për shembull në rastin analog e bllokimit të eksportimit teknologjik drejt Iranit), rezulton të jetë më i frikshmi nga vendet objekt i sanksioneve.

Nëse praktikisht është e vërtetë se papunësia në Rusi ka vlera minimale nëse krahasohet me ato botërore, për legjislacionin qe pengon punësimet edhe ne situata të krizës së kompanive, njëlloj pronësia dhe administrimi biznesor mund të zgjedhë unilateralisht t’i ulë rrogat për çështje të oportunitetit ekonomik. Kjo implikon që vlera e papunësisë në masën 4.5%të jetë më pak indikativ nga sa ndodh pr analizat ekonomike në vende të tjera. Ajo që është indikative në këtë rast është në fakt shpërndarja e pasurisë me një mesatare të dhënash të 2018 tëVEB Bank – Shkolla e lartë e Ekonomisë asetet financiare të së cilës qenë për 89% në duart e 3% e rusëve më të pasur. Një nivel i tillë pabarazie ekonomike krijon tensione të padyshimta sociale që tani përhapen me shpejtësi në Federatën Ruse. Sanksionet imponojnë kështu që Presidenca ta mbajë lart presionin e brendshëm për një efekt të koreluar me situatën ekonomike, por që i detyrohet ndërhyrjes unilaterale në Krime.

Gjithashtu duhet pasur parasysh se sanksionet janë të kombinuara me rënien e çmimit të naftës. Në fillim të 2014 çmimi ndërkombëtar i naftës ishte rreth 106.55 dollarë për fuçi, për të prekur në 2016 vlerën 33.6 dollarë për fuçi. Rusia mbetet vendi kryesor në botëpër nga sasia e naftës së nxjerrë dhe, pavarësisht se tregu energjitik nuk prëfaqëson elementin e vetëm shtytës të ekonomisë ruse, gjithsesi implikon një përdorim të madh sidomos për shtresat më të varfëra e zonave kufitare të Federatës Ruse. Kështu pamundësia për të importuar sisteme pararojë për prodhimin e energjisë alternative (eolike apo diellore) e kombinuar me rënien e vazhdueshme e çmimit të naftës ka goditur progresivisht bazën elektorale e VladimirPutinit.

Në fakt, sistemet alternative energjitike prekin jo vetëm popullsinë e sotme, por edhe punëtorët e ardhshëm, domethënë për gjeneratat e ardhshme. Në ditët e sotme të dhënat flasin për 665 persona të goditur drejtpërsëdrejti nga sanksionet amerikane (U.S. Sanctions on Russia: An Overview, Federation of American Scientist, 29 gusht 2019. Nga viti 2014 sanksionet amerikane janë të bazuara kryesisht mbi urdhërat ekzekutivë Nr. 13660, 13661, 13662 dhe 13685. Dokumenti që ka përmbledhur politikën e urdhërave ekzekutivë është botuar më 2017, i titulluar Countering Russian Influence in Europe and Eurasia Act, come parte del Countering America’s Adversaries Through Sanctions Act (H.R. 3364, Pub.L. 115–44).

Në dokument gjendet një listë e aktiviteteve të taksative për të zbatuar imponimin e sanksioneve: cyber-security, projekte petrolifere, institucione financiarie, korrupsion, shkelje e të drejtave të njeriut, shmangie e sanksioneve, transaksione me sektorët e mbrojtjes e të inteligjencës ruse, eksporte nafte, privatizim asetesh qeveritare, transferim armatimesh në Siri. Sistemi i implementimit i drejtohet në mënyrë eksplicite Departamentit amerikan të Thesarit, duke e vënë Sekretarin e Thesarit në Këshillin e Sigurisë Kombëtare (NationalSecurity Council) dhe duke e drejtuar të njëjtin të zhvillojë një strategji kombëtare. Sistemi sanksionues amerikan ka vënë në qendër Officeof Terrorism and Financial Intelligence (TFI) e themeluar më 2004 si agjenci i Departamentit të Thesarit. Në këtë mënyrë, Departamentii Thesarit është rasti i vetëm në botë i një institucioni të tillë që ka një agjenci të veten të inteligjencës me seli të veçanta (Islamabad dhe Abu Dhabi). Politika e jashtme e ardhshme amerikane ka mundësi që do të synojë ta përdorë gjerësisht sistemin e sanksioneve, që në kohën e duhur duket se do të arrijë rezultate.

Rëndësia e sanksioneve në Rusi duket se ka arritur maturimin e detyruar falë me sa duket studimit me të cilin efektet jo të drejtpërdrejta po sjellin në Federatën Ruse në kërkimin e një ekuilibri të ri. Dyshimi mund të jetë në rast se funksioni i sanksioneve të vëna deri më sot i ka ezauruar efektin dhe rezultojnë tashmë kot, por një analizë strategjike e situatës në Donbass nuk të çon në këtë përgjigje. Praktikisht, projektimi i stabilitetit të zonës së basenit të Donjeckut kërkon ecurinë e dy efekteve dukshëm të mbivendosur, por domosdoshmërisht për t’u aplikuar në suksesion. Të dy efektet synojnë në arritjen e një ekuilibri ku veprimi i konkurrentëve në territor mund të zhvillohet duke hapur një epokë të re. Në se respektivisht me nisjen e konfliktit ftohja e tensioneve mund të duket e arritur në pjesën më të madhe (në realitet në zonat e konfliktit prëplasjet vazhdojnë anipse pak të koordinuara), një objektiv i parë i arritur është reduktimi i paqëndrueshmërisë. Në fakt, duke imagjinuar perturbacionin fillestar të gjendjes së ekuilibrit gjeopolitik, që i detyrohet pushtimit rus, progresivisht skenari ndërkombëtar i Krimesë (që fatkeqësisht nuk përkon me jetën e përditshme e qytetarëve lokalë) po fiton një ekuilibër të ri. Kështu, faza e reduktimin e paqëndrueshmërisë duket se është arritur përkohësisht dhe padyshim sanksionet kanë luajtur një rol thelbësor po të kihet parasysh se ndërhyrja e armatosur e një koalicioni është shmangur.

Gjithashtu, faza e mëpasme krkon tani që të përdoret i njëjti instrument sanksionues për të arritur një qëllim të dytë, domethënë prishjen e ekuilbrit të arritur tani për arritjen e një ekuilibri të ri. Duket thuajse në kontrast me nisjen e kësaj faze të dytë me të mëparshmen, megjithatë është po aq e nevojshme për të ruajtur pjesë të vlerave (për shembull ruajtjen e të drejtave të njeriut) të shprehura në dokumentin programatik amerikan të 2017. Roli i ri i të njëjta sanksioneve do të ishte ai i çuarjes së palëve në një marrëveshje që të jetë avantazhuese respektivisht sistemit të formuar ku sanksionet pengojnë një rritje ekonomike. Rezultati i votës elektorale lokale të 8 shtatorit 2019, me një kompozim të ri të Dumës, ku Partia Rusia e Bashkuara ka fituar gjithsesi shumicën prej 45 vendesh në mbështetje, por duke e reduktuar me 1/3 (nga 40 në 25) numrin e vendeve totale, forcon idenë se sanksionet nuk e kanë dobësuar strategjinë e opozitës të Presidentit Putin.

Lideri i opozitës Alexei Navalny ka krijuar me grupin e tij një tërësi programesh informatike dhe aplikacionesh për celularë në gjendje që t’i tregojnë popullatës se cila do të ishte e ashtuquajtura “votë e dobishme” për ta bllokuar rezultatin e mundshëm e konfirmimit të partisë së mazhorancës. Me të dhënat në dispozicion, të përcaktosh influencën e kësaj metode është padyshim e vështirë, por gjithashtu mund të pohohet se zgjedhjet e kaluara kanë qenë ato me konkurrencën më të madhe gjatë menaxhimit të fushatës elektorale.

Fondi Monetar Ndërkombëtar që në mars ka llogaritur se impakti i sanksioneve ndërkombëtare, me rënien e çmimit të naftës dhe reduktimin e bashkangjitur të të ardhurës fiskale, ka pasur një efekt të konsiderueshëm mbi rritjen e munguar ekonomike. Faktikisht, nëse PBB-ja është rritur në periudhën 2014 – 2018 mesatarisht me 0.5% vjetore, e njëjta do të mund të ishte rritur me 1.1% në mungesë të faktorëve të sipërcituar. Tentativa e Putinit për të operuar duke e tejkaluar rritjen e pakët ekonomike me investime të reja mund të kërkojë shumë kohë. 13 zonat ku ndahen projektet e investimit për një vlerë prej mbi 400 miliard dollarë të parashikuar nga viti 2019 deri më 2024 do të duhet t’i reduktojë të dhënat zyrtare e popullsisë në varfëri nga 13.2% në 7.7% (duke e rritur moshën mesatare nga 72.7 në 77 vjeç), por sot nuk duket se japin garanci të mjaftueshme. Rritja ekonomike që do t’i shërbente vendit për ta çuar jo thjesht Presidenti që të vendosë në G8, por ekonomia ruse që të konkurrojë globalisht nuk do të mund të kënaqej me një rritje vjetore të PBB-së me 2%.

Disa projekte fillimisht të përfshira, si për shembull një linjë hekurudhore me kosto mbi 5 miliard dollarë për lidhjen e tokës kontinentale me Ishujt Sakhalin, janë hequr tashmë si pasojë e rënies së çmimit të naftës, vendburimet e së cilës janë jashtëzakonisht të përhapur në zonë. Jo edhe aq zonat e ndryshme sesa projektet e veçanta nuk garantojnë se efekti shumëfishues i përgjithshëm i shpenzimeve të justifikojë pritshmëritë. Në rast se llogaritet rritja e shpejtësisë se trenave të mallrave me 28% është e mundur, atëhere rezulon se impakti infrastrukturor ka ndërtimin e 180 monumenteve Memoriale për Luftën e Dytë Botërore. Kohezioni social i shtetit më të madh të botës ka padyshim një impakt produktiv, por ka mundësi ai i kohezionit politik është ai me interes më të madh për Vladimir Putinin.

Për pozicionimin e një vendi, qw siç është e njohur për analistët ndërkombëtarë vuan nga gjendja “landlock”, domethënë mungesa e daljes në të ashtuquajturit “dete të ngrohta”, Krimeja ka një valencë të padyshimtë gjeostrategjike. Megjithatë, ka mundësi që afrohet momenti në të cilin normalizimi i Donbasit do të rezultojë i domosdoshëm për Presidentin Putin që të përqëndrohet mbi ruajtjen e pushtetit politik të brendshëm. Tejmase sanksionet ndërkombëtare po i vendosin kompanitë ruse në pozicione të vështira gjatë kontraktimeve tregtare të lidhura me numrin e palëve të interesuara që të veprojnë në një vend të goditur nga sanksione ndërkombëtare dhe pa perspektivë rritjeje ekonomike në periudhë afatshkurtër.

Kështu që mund të iamgjinojmë se megjithëse vlera e sanksioneve ndërkombëtare ështu numerikisht inferiore karshi investimeve të Presidentit Putin për rilançimin ekonomik, efektet dytesore e tejkalojnë rëndësinë e thjeshtë tregtare. Rreziku për Vladimir Putinin është që sanksionet ndërkombëtare të bëhen sanksione të cilat personalisht i paguan në terma të politikës së brendshme. Në rast se, pavarësisht çtensionimeve në zhvillim, zgjedhja e Presidentit amerikan Donald Trump dp të ishte ajo e zgjedhjes së mbështetjes së pozicionit ndërkombëtar të sanksioneve, ka mundësi që përhapja e idesë së Perandorisë së Madhe Ruse të Putinit e gatshme që të zërë vendin e saj në botë mund të shpërbëhet midis manifestimeve kundër varfërisë që fillojnë në Federatën Ruse.

(Nazzareno Tirino është pedagog i Institucioneve të së Drejtës Publike pranë Departamentit të Shkencave Politike të Universitetit të Pisa dhe Associate Research Fellow pranë Institutit Gino Germani të Shkencave Sociale dhe Studimeve Strategjike)

Përgatiti

ARMIN TIRANA

Një intervistë me Michel Onfray

Në librin e tij “Teoria e diktaturës”, Michel Onfray e prezanton veprën e George Orwell si një parafigurim të madh të botës bashkëkohore. Filozofi, që nuk i frikësohet polemikave, përshkruan formën e re të diktaturës që po përjetojmë sot…

Sipas jush, George Orwell qe një mendimtar politik i nivelit të lartë. Qe një njeri që u “mori masat” atyre që më pas kanë qenë totalitarizmat e shekullit të Njëzet dhe ju parapriu kohëve tona. Në çfarë mënyre epoka që po jetojmë mban shenjën e totalitarizmit? A nuk ju duket ekzagjerim? Vërtet kemi hyrë në një formë të re diktature?

Jo, nuk ka asnjë ekzagjerim, pasi nuk kam thënë se jemi kthyer në nazizëm apo në stalinizëm. Ajo që më intereson nuk është mënyra sesi funksiononte totalitarizmi i dikurshëm, por sesi funksionon totalitarizmi sot, në epokën e internetit, e të dhënave dhe të celularëve. Ky totalitarizmi i sotëm nuk mban veshur as helmeta, as çizme. Ne jetojmë në një shoqëri të kontrollit: fakti që mund të spiunohemi në mënyrë konstante, fakti që mbledhin në mënyrë konstante të dhëna lidhur me ne, etj.. Kjo shoqëri e kontrollit ka arritur një pikë inkandeshence që nuk ishte arritur kurrë më parë.

Domethënë për ju teknologjitë e reja nuk do të ma sjellin asnjë avantazh?

Jetojmë në një lloj servitudi vullnetar kundrejt teknologjive të reja, por kjo nganjëherë është jashtëzakonisht perverse. Për shembull, për të garantuar privatësinë, na kërkojnë që të bëjmë gjëra të caktuara… Ama, duke i pranuar, i kalohen informacione të caktuara GAFA-s (Google, Amazon, Facebook, Apple). Është e qartë se mund ta refuzojmë, por, natyrisht, duke e refuzuar nuk mund të udhëtojmë më me tren, avion apo të bëjmë atë që donim të bënim.

Por a është kjo ajo që i kishte paraprirë Orwell?

Orwell mendon si në roman. Përdor fiksionin. Por fantashkenca e tij ka reshtur së qëni imagjinare dhe është bërë shkencë. Ai ekran televiziv që kontrollon të gjithë në mënyrë permanente sot ekziston. Ne ndodhemi tashmë brenda këtij ekrani. Qe Orwell ai që shpiku gjëra të caktuara lidhur me kontrollin e njerëzve dhe mbi padukshmërinë e pushteteve dhe është pikërisht kjo ajo që dalloj totalitarizmin e vjetër nga totalitarizmi i ri. Atëhere pushteti kishte një fytyrë që mund të njihej, por sot kush është që vendos? Kush janë dhe ku janë njerëzit që e mundësojnë gjithë këtë? Sipas meje, këta njerëz, në Bregun Perëndimor amerikan, kanë një projekt dominimi të botës dhe jo një projekt transhumanist.

Ky kapitalizën pa rregulla është përgjegjësi i kësaj situate?

Kapitalizmi nuk do të zhduket: është i bashkënatyruar me njeriun. Sot nuk ka më armiq përpara vetes. Me rënien e bllokut sovjetik, kapitalizmi ka ndjerë se mund të triumfonte. Dikush, si puna e Francis Fukuyama, deri theksoi se ishte fundi i historisë, fitorja e plotë e neoliberizmit. Ama bota nuk përbëhet vetëm nga kapitalistë dhe komunistë. Ka edhe pushtete shpirtërore, si islami. E kemi parë më 11 shtator 2001.

Sipas jush, demokracia përfaqësuese është e vdekur?

Po. Populli dhe përfaqësuesit e tij nuk përkojnë aspak. Nëpër asamble dhe nëpër parlamente ka një mbipërfaqësim të profesioneve librale, të tillë si avokatë, pedagogë, etj. dhe ka pak pastorë, pak taksixhinj ose pak studentë. Kjo do të thotë se ekziston një pjesë e shoqërisë që thjesht nuk është e përfaqësuar. Pastaj, për të shpresuar që të zgjidhesh, është e nevojshme të kesh para, të hysh në një aparat, të marrësh formën e një partie. Kjo demokraci përfaqësuese e ka kaluar kohën e saj. Referendumi lidhur me Traktatin e Maastricht ka qenë një mishërim i përkryer i limiteve të saj: të zgjedhurit nga populli që votojnë kundër popullit.

Si e përkufizoni populizmin të cilit i frikësohemi kaq shumë në ditët e sotme, besoni që populli mund ta rilançojë demokracinë?

Nuk e kam problem të quhem populist. Megjithatë, ka n jë diferencë midis populistëve dhe “populicidëve” dhe problemi qëndron pikërisht këtu dhe jo, siç duan të na bëjnë të besojmë, midis populistëve dhe demokratëve. Macron, Chirac dhe Mitterrand janë parasëgjithash “populicidë”, janë njerëz që nuk duan të qeverisin për popullin. Referendimi për iniciativën e qytetarëve është një ide shumë interesante. Ideja që të ketë parlamentarë të zgjedhur që të jenë të revokueshëm shtë një gjë e mirë. Natyrisht, në kontekstin aktual, problemi i vërtetë është budallallepsja progresive e popullit. Dhe këtu do të them diçka që mund t’ju çudisë nëqoftëse vihet në raport me çfarë kam thënë më parë: avantazhi i madh i internetit është se njerëzit mund të kërkojnë informacione alternative. Është fantastike, një popull që vendos të marrë mbi vete përgjegjësitë e tij. Fakti që një projektligj mund të mendohet e të kritikohet nga populli është një ide e shkëlqyer.

Çfarë mendoni për lëvizjet e mosbindjes civile që po fitojnë terren?

Kur Henry David Thoreau foli për mosbindje civile, kishte paraszsh luftën kundër Meksikës. Kur Martin Luther King e përdori, qe për të luftuar racizmin. E njëjta gjë për Mahatma Ghandi, kur donte pavarësinë e Indisë. Sot të gjithë mendojnë se mosbindja civile funksionon në çdo rrethanë. Pyetja që duhet të bëjnë të gjitha këto lëvizje është kjo: a kemi një kauzë të madhe për të mbrojtur? Në fund kuptohet se gjërat i bëjnë vetëm për vetveten. Për shembull, një mësues nuk mund të refuzojë që të japë mësim apo të mbajë provime vetëm pse nuk është dakord me një ligj të Ministrisë së Arsimit Publik… Refuzimi për të bërë punën tënde nuk e transformon askënd në një hero të Rezistencës. Unë kam një konceptim të lartë të rezistencës dhe mosbindja civile duhet të rezervohet vetëm për kauzat e mëdha të përbashkëta.

Po lidhur me emergjencën klimaterike?

Nuk është si duket, kauza e madhe e përbashkët do të ishte triumfi i jelekverdhëve. Emergjenca klimaterike është dordoleci flas i kapitalizmit. Për shembull, automobilat elektrikë që na paraqiten se ekologjikë nuk janë të tillë. Duan të na riparaqesin një kapitalizëm të gjelbër, të ashtuquajtur “eko të përgjegjshëm”. Sot, kur duam të blejmë një produkt, na thonë se është “biologjik”. Ekologjia e vërtetë, tek e cila unë aspiroj, është e marrë peng nga ajo ekologji urbane që është në duart e publicitetit. Po luajmë me ngrohjen globale, gjë e pamohueshme, pa e vrarë mendjen për shkaqet vërtet shkencore të saj.

Edhe Greta Thunberg, të cilës i keni kushtuar fjalë shumë polemizuese, sipas jush, është një personazh i këtij kapitalizmi të gjelbër?

Kjo vajzë është në duart e kapitalizmit të gjelbër që e përdor ekologjinë si instrument shitjeje. Në moshën e saj, sa do inteligjente, nuk arrij të mendoj se çfarë argumentesh të nevojshëm mund të disponojë sa për t’i njohur plotësisht të gjitha çështjet shkencore në themel të çështjes ekologjike.

Si i analizoni lëvizjet e ndryshme sociale në katër anët e planetit? Hiq diferencat, ka diçka që i bashkon?

Në ditët e sotme nuk është më e mundur të nxirren forcat e armatosura nëpër rrugë, pasi, edhe një herë akoma, falë fluksit të informacioneve, e pikasin menjëherë të gjithë. Por kam frikë se këto lëvizje janë vetëm një lloj çfryrjeje e madh demokratike. Një diktator ikën dhe një tjetër vjen … Dhe mendojmë se kjo ndryshon diçka. Sigurisht jo duke larguar Macron dhe duke vënë në vend të tij Muriel Penicaud që mund të realizohet një revolucion i madh demokratik. Të gjitha këto lëvizje janë shenja se popujve u ka ardhur në grykë.

Nuk mund të durojnë më të shohin se ka shumë kukulla shpërfillëse dhe njerëz që shkaktojnë luftëra vetëm për t’u pasuruar … Falë internetit, sot njerëzit janë të gatshëm që të dalin në rrugë shumë shpejt. Këto kryengritje popullore më gëzojnë dhe, njëkohësisht, kamë frikë se do të instrumentalizohennga demagogët që janë gjithmonë aty, në pritë. Jelekverdhët janë shfrytëzuar nga Mélenchon, nga dhuna e provokatorëve, nga jelekzinjtë, etj. Në një farë kuptimi, ky është mësimi i historisë: populli i vuan gjithmonë këto shpronësime.

Ju nuk hezitoni kurrë të jeni qëllimisht polemizues. Është ky roli i filozofit? Intelektuali i sotëm duhet jetë domosdoshmërisht i impenjuar?

Po, ka nevojë për fjaln e një intelektuali në një botë ku kushdo bën intelektualin. Sot të gjithë japin opinionin e tyre dhe na thonë sesi do të duhet të funksionojë bota. Nuk shoh pse e habit dikë fakti që unë ndërhyj lidhur me të gjitha argumentet. Pse duhet të jem më pak i legjitimuar për të folur se një futbollist?

Ju shkruani: “Gjuha është e sulmuar”. Çfarë doni të thoni me këtë?

Im atë është rritur dhe ka studiuar me shkollën republikane. Dinte të shkruante pa gabime, nuk bënte gabime logjike dhe kishte mësuar disa klasikë të mëdhenj të letërsisë. Shkatërrimi i shkollës ka çuar në shkatërrimin e inteligjencës. Bëhet fjalë gjithnjë e më pak për të edukuar në qytetar që mendon dhe gjithnjë e më shumë të krijojë një konsumator që paguan. Mësojmë gjithnjë e më pak gjëra. Dikush thotë se nuk duhet të bëjmë hartime, të studiojmë gramatikë, etj. Por truri është muskul: nëqoftëse nuk e mbajmë në aktivitet, nis e rrudhet ….

Në fund të librit tuaj lexohet: “Nuk jam vërtet i sigurtë  se dua të jem progresist”. Sipas jush, si mundet progresizmi të mishërojë një formë nihilizmi?

Jam kundër këtij lloj progresizmi që na paraqitet sot. Progresi nuk është një e mirë në vetvete. Mund të ketë një progres të së keqes apo një progres të vdekjes. Do të thoja se një grua e varfër që mund të huazojë një uterus për të pasur fëmijë, sipas mendimit tim, nuk përfaqëson asnjë formë progresi. Në këtë kuptim, nuk jam progresist. Unë nuk i qëndroj kësaj loje që konsiston në vënien sistematikisht e populistëve – të këqinj përballë progresistëve – të mirë.

Domethënë socialisti libertar dhe anarkisti që jeni ju mund të jenë edhe konservatorë?

Sigurisht. Pensioni në moshën 60 vjeçare, shumë mirë. Duhet mbajtur. Nga ku arrin kjo ide e bukur se, përderisa jetohet më gjatë, duhet të punohet më gjatë? Përkundrazi, duhet reduktuar lodhja e njerëzve dhe është pozitive që punëtorët të pensionohen më shpejt nga puna. Të qëndruarit komplet lakuriq dhe bërë fëmijë ka funksionuar për shekuj me radhë. Pse t’u paraprish problemeve dhe të thuash se duhet ndryshuar gjithçka? Duhet të ruajmë ato gjëra që kanë funksionuar gjithmonë. Ndryshimi me çdo kusht nuk ka kuptim. Nëqoftëse më jepet prova se ndryshimi është më i mirë, jam i gatshëm ta pranoj. Përndryshe… Sot kemi përshtypjen se qytetërimi jonë po ecën nëpër tym.

(nga Lecho)

Përgatiti

ARMIN TIRANA