Me t’u zgjedhur presidente e partisë, gradualisht Merkel fitoi popullaritet dhe konsensus, por në zgjedhjet e 2002, për të sfiduar Kancelarin në fuqi Gerhard Schröder, u preferua Edmund Stoiber. Mënyra e zgjedhjes për të mos kandiduar lidhet edhe me të famshmin Andenpakt, atë pakt midis eksponentëve të CDU-së, midis të cilëve Roland Koch, Christian Wulff, Friedbert Pflüger, Friedrich Merz, Franz Josef Jung e Matthias Wissmann, që i përkiste kohës ku ishin pjesë e CDU-së së re dhe që parashikonte marrëveshjen për të mos penguar njëri-tjetrin. Merkel e njihte këtë pakt midis meshkujsh, por ia kishte nënvlerësuar forcën dhe kështu që u la mënjanë. Gjithsesi, do ta gjejë mënyrën e rikthimit. Zgjedhja e Unioni ra mbi Edmund Stoiber, lider i CSU-së, partisë binjake bavareze. Strategjia e Merkelit është lineare, por jo të gjithë e kuptojnë deri në fund. Merkel është e vetëdijshme se mundja e Gerhard Schröder do të jetë e vështirë dhe Edmund Stoiber është shumë bavarez sa për të siguruar një konsensus të madh në të gjithë Gjermaninë. Merkel lejon që Stoiber të jetë ai që do të udhëheqë Unionin (CDU/CSU) në fushatë elektorale, ama me kusht që me nisjen e legjislaturës së re, grupi i ri parlamentar të drejtohet prej saj, e cila në këtë mënyrë përgatitet të drejtojë të gjithë trupën e Unionit në Bundestag pa pasur rivalë. Stoiber, në përputhje me projektin merkelian, humbet dhe me këtë humbje Merkel mund ta shtojë viktimën e tretë të shquar në bllokun personal të saj.
Në 2002 u bë Kryetare e Grupit Parlamentar të Federatës CDU–CSU, rol në të cilin u konfirmua edhe në 2003 me 93.7% të votave. E mbuloi këtë rol deri në fund të legjislaturës në 2005, aq sa qe ajo që udhëhoqi opozitën konservatore ndaj qeverisë së qendrës së majtë. Strategjia e saj ka funksionuar për mrekulli. Edhe një herë akoma arrin që të sjellë në avantazh të saj një humbje të partisë (atë në zgjedhjet federale të 2002), që i ka hapur rrugën për t’u bërë kandidate për kancelariatin e qendrës së djathtë në zgjedhjet e radhës. Por rruga që do ta çojë në drejtimin e Gjermanisë është ende e gjatë.
Si lidere e opozitës u dallua për disa pozicione në kontrast të plotë me qeverinë e Schröder. Rreshtohet kundër programit të braktisjes së energjisë bërthamore dhe në favor të pushtimit të Irakut, duke sponsorizuar aksion transatlantik midis Gjermanisë dhe Shteteve të Bashkuara. më pas rreshtohet kundër hyrjes së Turqisë në Bashkimin Europian. Qysh nga këto pozicione shikohet Angela Merkel e qeverisë që do të jetë në të ardhmen: europeiste, “atlantiste” dhe nukleariste (të paktën deri në incidentin e Fukushimës).
Gjatë viteve të opozitës fiton rolin e sfidantes së Gerhard Schröder. Më 1 tetor të 2003 mban një diskutim në Deutsches Historisches Museum të Berlinit, falë të cilit i imponohet opinionit publik gjerman, duke i shpjeguar sesi do të donte ta ndryshonte Gjermaninë. “Kapaciteti prodhues i ekonomisë tonë zvogëlohet; institucionet shtetërore janë të cfilitura dhe degjenerojnë në burokraci; shumë palë të vogla lëvizin, por tërësia shënon hapin. Raporti i fundit i FMN-së e paraqet Gjermaninë si një prej vendeve kryesore të frenuara […] Gjermania ndodhet përpara një udhëkryqi: o dorëzi, o rilançim dhe ngritje. Do të doja që të gjitha ata që marrin përgjegjësi në këtë vend t’i dallonin shenjat e kohës. Nuk po përjetojmë as një krizë konjukturale, as vetëm një krizë strukturore […] E mira jonë e përbashkët ka nevojë për liri, solidaritet dhe drejtësi. Jeta jona e përbashkët ka nevojë për një orientim të këtyre tri vlerave në raport midis tyre dhe saktësisht në favor të lirisë […] me qëllim që solidariteti dhe drejtësia të mund të shihen sërish, është e nevojshme që liria të ringrihet masivisht në hierarkinë e vlerave tona”.
Qe një diskutim mjaft i rëndësishëm, pasi Merkel deklaroi hapur se Gjermania kishte nevojë për reforma ekonomike të thella. Faktikisht, në këtë mënyrë kandidohet tashmë për të drejtuar vendin. Veç të tjerash, centraliteti i lirisë do të kthehet disa vite më pas në diskutimin e saj programatik në Bundestag, pak ditë pasi është bërë Kancelarja e parë e Republikës Federale Gjermane.
Vitet nga 2003 në 2005 janë vendimtare për profilin e saj antiSchröder, por edhe për ekuilibrin e pushtetit brenda CDU-së: Christian Wulff zgjidhet President i Saksonisë së Poshtme, Roland Koch konfirmohet President në Assia, Peter Müller konfirmohet President i Saarland dhe Jürgen Rüttgers arrin të marrë një bastion socialdemokrat, North – Rhin Westfalia. Në fakt, të gjithë “gjigantët” kristian–demokratë degdisen në nivel rajonal: prej interesit, bindjes apo nevojës. Angela është gjithnjë e më shumë liderja kombëtare e CDU-së. Rruga për të qenë kandidat kancelare bëhet gjithnjë e më e lirë dhe u bë e qartë se Angela nuk është as targetuese, as lidere kalimtare. Fati i Merkel dhe i CDU-së janë gjithnjë e më shumë të ndërlidhur midis tyre.

Dueli me Schröder
Një moment kyç është përfaqësuar nga zgjedhjet në North Rhin – Westfalia të 2005, landi gjerman me popullsinë më të madhe. Këtu zgjedhjet janë aq të rëndësishme sa të konsiderohen zgjedhje të vogla federale, pasi rezultati, duke parë madhësinë dhe rëndësinë e landit, ka gjithmonë pasoja në Berlin. Kështu ndodhi edhe në majin e 2005, kur kandidati Rüttgers i CDU-së mundi Peer Steinbrück e SPD-së dhe pushtoi feudin socialdemokrat. Në këtë mënyrë, mazhoranca qeverisëse humbet shumicën në Bundesrat. Kancelari Schröder jep dorëheqjen dhe cakton zgjedhje të parakohshme. Do të duhej të votohej në 2006. Kështu, do të votohet një vit më përpara. Ngjarjet shkojnë në një drejtim që duket se e lehtëson projektin merkelian. Partitë organizohen dhe më 30 maj të 2005 Angela Merkel bëhet kandidatja e qendrës së djathtë për zgjedhjet e parakohshme të shtatorit 2005.
Angela Merkel dhe Unioni e nisën fushatën elektorale si favoritë të mëdhenj dhe me një avantazh të madh në sondazhe respektivisht koalicionit qeverisë të qendrës së majtë (SPD – Të Gjelbër). Më 17 gusht, Merkel paraqiti ekipin e saj, “Kompetenzteam” e saj: Paul Kirchhof (ekspert finance), Wolfgang Schäuble (CDU), Peter Müller (President i Saarland), Dieter Althaus (President i Turingia), Günther Beckstein (Ministër i Brendshëm i Bavarisë), Ursula von der Leyen (Ministre e Përkrahjes Sociale në Saksoninë e Poshtme), Annette Schavan (Ministre e Kulturës në Baden-Württemberg) dhe Gerda Hasselfeldt (CSU). Shumë prej këtyre, siç do ta shohim më pas, nuk do të jenë pjesë e qeverisë së parë Merkel.
Fushata elektorale ka tone të zjarrta, Kancelari në fuqi Schröder e radikalizoi më tej mbi personin e saj. E dinte se ishte më karizmatik se ajo dhe zgjodhi rrugën e përplasjes së drejtpërdrejtë me Angela Merkel, e cila demonstroi se ishte e papërgatitur dhe e çfazuar respektivisht aftësive retorike dhe forcës shkatërrimtare mediatike të Schröder. Siç kujton Dirk Kurbjuweit në biografinë e tij për Angela Merkel: kontakti me qytetarët nuk është forca e saj.
Gjatë fushatës elektorale të 2005 kam vëzhguar si Merkel, ashtu edhe Schröder. Kandidati i SPD-së e dominonte publikun, shtrëngonte duart, bënte qindra fotografi dhe jepte pafundësisht autografe; sfidantja e CDU-së ishte më e ndrojtur, më e matur, thuajse e paaftë për të një kontakt me qytetarët. Merkel kishte vështirësi në lidhjen e raporteve me votuesit, me popullin. Por me kalimin e kohës edhe është përmirësuar në këtë aspekt, është më pak e akullt. Mund të vërehet komode në një festë të Würstel apo në Oktoberfest.
Shenja e evolucionit komunikues të Merkel mund të shikohet edhe nga pushimet e kohëve të fundit në Ischia. E kthyer bashkë me bashkëshortin në restorantin e preferuar të tyre, kërkoi kamarieren e zakonshme, por ju komunikua se ndërkohë ishte pushuar nga puna. Të zhgënjyer, Kancelarja dhe i shoqi i saj kanë shkuar ta takojnë në shtëpi, duke i bërë një surprizë.
Komunikimi i Angela Merkel ka evoluar falë internetit. Aftësitë komunikuese të saj janë përmirësuar ndjeshëm sot falë një pranie gjithnjë e më të madhe në web (por jo në Twitter) dhe instrumentave novatorë të kontaktit e të komunikimit me qytetarët, si për shembull videomesazhet e shumta. Veç kësaj, Merkel duket shumë më komode në publik ku shpesh arrin edhe të thotë batuta therëse apo të vendosë një raport më dashamirës. Kancelarja ka punuar edhe me imazhin e saj publik, duke e kuruar më shumë edhe detajin më të hollësishëm, e vetëdijshme për rëndësinë e dimensionit estetik në politikën e sotme.
Por le të kthehemi tek sfida me Schröder. Gjatë fushatës elektorale, Merkel bëri disa gafa lidhur me temat ekonomike: propozoi rritjen e TVSH-së për të reduktuar deficitin gjerman dhe zgjodhi si konsulent ekonomiko–fiskal ish-Gjykatësin e Gjykatës Kushtetuese, Paul Kirchhof, i cili propozoi një flat-tax e cila u kritikua fuqishëm dhe që e bëri të humbasë vota dhe besueshmëri të mëtejshme sfidantes të ardhur nga Lindja. Në duelin televiziv me Schröder, në mesazhin final të saj, Merkel kopjoi edhe një diskutim të vjetër të Ronald Reagan.
Veç kësaj, Angela Merkel pësoi një sulm nga bashkëshortja e Gerhard Schröder. Si grua pa fëmijë, Doris Kopf e akuzoi se nuk i kuptonte problemet e grave që u duhet të pajtojnë punën me familjen. Siç do të shikohet me rezultatet e dala, vota e shumë grave shkoi për Schröder, pavarësisht se feministja e njohur gjermane Alice Schwarzer kishte shprehur admirim për Angela Merkel.
Në atë fushatë elektorale të parë të saj në të cilën ishte në lojë posti më i rëndësishëm, Merkel nuk dha maksimumin e vetes. Në më pak se një muaj “dogji” pjesën më të madhe të avantazhit të saj. Në zgjedhjet e 18 shtatorit 2005 Unioni (CDU/CSU) i drejtuar nga Merkel dhe SPD-ja e Schröder arrijnë në një kokë më kokë: 35.3% (CDU 27.8; CSU 7.5) me 34.2% (SPD). Një ngritje e bujshme nga ana e socialdemokratëve, por e ndalur pikërisht në momentin më të përshtatshëm. Rezultati i mirë i arritur nga SPD-ja e pengoi gjithsesi Unionin që të qeverisë me një koalicion të qendrës së djathtë bashkë me liberalët (FDP). Si Merkel, ashtu edhe Schröder u shpallën fitues, por në realitet asnjëri prej të dyve nuk mund të qeveriste pa tjetrin. Liderja e Unionit propozoi një koalicion të madh, por Schröder, ndoshta pak edhe për mendjemadhësi, siç thonë më dashakeqësit, në një emision televiziv u përgjigj: “Seriozisht besoni se SPD-ja mund ta pranojë ofertën që të qeverisë me Merkelin si Kancelare? Zonja Merkel nuk do të udhëheqë asnjë koalicion me Partinë Socialdemokrate”.
Siç do ta zbulonte vetë Angela Merkel një vit më pas në ZDF, në atë fazë delikate politike i la gjërat thjesht të ecnin siç duhej të ecnin. Në stilin e përkryer merkelian, vëzhgonte dhe priste. Pas negociatash të gjata, polemikash dhe përplasjesh politike të forta, me 22 nëntor të 2005 Angela Merkel, fizikantja e ardhur nga Lindja, u bë femra e parë në drejtimin e Republikës Federale Gjermane, Kancelarja e koalicionit të dytë të madh të historisë së Gjermanisë, Kancelarja e parë nga ish-Gjermania Lindore dhe, së fundi, me 51 vitet e saj, Kancelarja më e re në moshë e historisë së Gjermanisë: një moment historik. Respektivisht Kohl dhe Schröder, dy paraardhësve të saj, ka djegur etapat duke mos kaluar më parë gavetën e një presidence landi. Bundekanzlerin (në gjininë femërore!) u bë fjala e vitit në Gjermani, siç kujton Evelyn Roll.
Schröder u tërhoq nga politika për të shkuar në krye të Gazprom-it rus dhe SPD-ja siguroi 8 nga 16 ministritë. Midis anëtarëve të kabinetit ishte edhe si Ministër i Financave, Peer Steinbrück, që si për ironi të fatit, pas 8 vjetësh do të sfidojë Merkel në zgjedhjet politike e 22 shtatorit 2013.

“Enigma #merkel. In Europa il potere è donna” i Ubaldo Villani-Lubelli

Përgatiti
ARMIN TIRANA

David Stoffey

Në një luftë ndërmjet Kinës dhe Indisë, studentët e marrëdhënieve ndërkombëtare mund të argumentojnë lehtësisht fitoren e Pekinit. Pushteti ekonomik dhe ushtarak i Kinës është shumë herë më i madh se ai i Indisë. Por me marrëveshjen e “mosangazhimit” që përmbylli incidentin Doklam, India ka arritur një fitore mbi rivalin e saj verior. Pasojat mund të ndikojnë edhe në konflikte të tjera të periferisë kineze dhe mund ta inatosë Kinën.
Në mesin e muajit qershor, ushtria kineze dërgoi trupa, duldozerë dhe materiale në rajonin Doklam, një territor që pretendohet nga Kina dhe Bhutani. Trupat zaptuan menjëherë disa bunkerë të papërdorur të ushtrisë së Bhutani dhe filluan të ndërtonin një rrugë në zonë. India, e zotuar për të mbrojtur Bhutanin nga Traktati i Miqësisë 1949 dhe 2007, mobilizoi forcat lokale për të larguar trupat kineze. Gjatë dy muajve të mëpasshëm u rritën tensionet, filluan të hidheshin faje dhe delegatët e marrëdhënieve diplomatike indiano-kineze luftuan shumë për të mbrojtur interesat e secilit vend. Fatmirësisht, më 28 gusht, të dy vendet ranë dakord të mosangazhohen në këtë konflik dhe të rikthehej gjendja e kufijve përpara konfliktit. Brenda ditës, pajisjet dhe personeli kinez u larguan, duke heshtur kështu frikën e përshkallëzimit të konfliktit ndërmjet dy superfuqive bërthamore.
Marrëveshja e mosangazhimit që pasoi incidentin Doklam favorizon fuqimisht Indinë. Humbja e territorit butanez ose indian në zonë do të kishte qenë fatale për Indinë, duke pasur parasysh afërsinë prej 27 kilometra nga Doklami të Korridorit Siliguri, i cili është lodhja e vetme nga India qendrore deri në zonën e shumë-populluar të Verilindjen. Ky korridor të çon drejt provincës Verilindore Arunachal Pradesh, e cila përmban 100 mijë km katrorë tokë që Kina dhe India i pretendojnë të dyja si tokë të tyre.
Për më tepër, ushtria kineze konsiderohet më e fortë dhe më e aftë se ajo indiane. Duke qenë se ekonomia e Kinës vazhdon ta parakalojë atë indiane, hendeku i aftësisë ushtarake do të thellohet akoma më shumë, duke qenë se fuqia ushtrake e një vendi lidhet ngushtë me zhvillimin e tij ekonomik. Gjeografia përreth Doklamit e frenon shpërndarjen e forcës ushtarake dhe e pengon ofensivën kineze, por India vazhdon të qendrojë në pozicion mbrojtjeje. Aktorët e politikës së jashtme kineze mund të vazhdojnë të argumentojnë për dominancën e Pekinit në marrëdhëniet indiano-kineze në akuacion.
Më tej, shumë fqinj të Indisë, si Pakistani, Sri Lanka, Burma dhe Nepali favorizojnë Kinën. New Delhi jeton në një fqinjësi tepër armiqësore. Kjo është agravuar, më shumë nga iniciativa e Kinës për të investuar miliarda dollarë në infrastrukturën e Azisë Jugore, ndërsa ekonomia indiane nuk është aq e fuqishme sa për të blerë miq. Aleanca Indo-Butaneze mund të jetë sipërmarrja më fitimprurëse e New Dehlit, për në një rajon ku interesat e Kinës janë rrethimi i Azisë Jugore, çdo partneritet i mundshëm është i vlefshëm për Indinë. Edhe nëse Bhutani nuk i ofron Indisë shumë në këmbim, është përsëri një shtet më pak në sferën e influencës kineze.
Këto faktorë mbështesin suksesin e vazhdueshëm të Kinës në rajon. Megjithatë, të dyja palët u tërhoqën. Duke pasur parasysh që India luftoi nga një pozicion dobësie, diplomatët indianë shfaqën fuqi dhe kurajë, duke arritur fitoren në një event kaq të trazuar. Megjithatë, mediat e të dy vendeve e kanë ilustruar rezolutën si fitore të vendit të tyre. Mediat kineze promovuan lajme që flisnin për armiqësinë indiane dhe të drejtat kineze në rajon, duke argumentuar se ushtria nuk duhet të tërhiqet në asnjë rast.
Disa dijetarë perëndimorë vunë bast kundër fitores së Indisë në incidentin e Doklamit. Taylor Fravel thotë se, India nuk ka fituar, sepse ushtria indiane u tërhoq e para pa asnjë lëshim nga ana e asaj kineze. Më tej, Kina nxori arsyet e saj për t’u tërhequr si samiti BRICS në fillim të shtatorit apo Kongresi i 19-të i Partisë Komuniste kineze. Presidenti kinez Xi Jinping shpresonte të forconte pushtetin e tij në kongresin e partisë dhe duhet të shmangte konfliktet.
Por nëse Kina kërkonte të tërhiqej për shkak të përgatitjeve për eventet e rëndësishme që e prisnin, përse vendosi të hynte në Doklam dy muaj më parë? Përse nuk e shtyu ndërhyrjen për në shtator? Pekini ndoshta besonte se New Dehli do ta injoronte çështjen për shkak të fuqisë së madhe kineze. Kjo do t’i kishte dhënë Kinës avantazh në samitin e BRICS dhe do ta bënte presidentin Xi të dukej akoma më i pushtetshëm. Papritur, u vu re India do të rezistonte fuqimisht dhe nuk do ta lejonte ekspansionin kinez në rajon. Indisë nuk i duhej asnjë lëshim, mjaftonte vetëm të prishte lojën e presidentit Xi dhe ta bënte Kinën të mendohej dy herë para se të hynte në aventura të tjera të tilla në të ardhmen.
India fitoi. Kjo ishte veçanërisht irrituese për Kinën që është mësuar vetëm me fitore territoriale. Në Detin e Kinës së Jugut, marina kineze ushtron forcë dhe vazhdon të ndërtojë ishuj, ndërsa shtetet periferike nuk arrijnë të frenojnë aktivitetin e saj. Korridori ekonomik ndërmjet Kinës dhe Pakistanit kalon edhe në territorin konfliktual të Kashmirit ndërmjet Indisë dhe Pakistanit, por India nuk ka arritur deri tani të bëjë asgjë për këtë. Kështu, çdo përpjekje e suksesshme e Indisë për të frenuar ambiciet madhore të Kinës është fitore e madhe për New Dehlin. Incidenti Doklam me siguri do të ketë pasoja jetëgjatë në inciativat e ardhshme kineze dhe në kundërpërgjigjet e rivalëve të saj.

Përgatiti
KLARITA BAJRAKTARI

Amy Myers Jaffe

Për më shumë se një dekadë, përpjekjet e Shteteve të Bashkuara për të promovuar stabilitetin në Lindjen e Mesme kanë hasur vështirësi të mëdha, për shkak të kompleksitetit të gjendjes. Referendumi i fundit në territorin e Irakut të Qeverisë Rajonale Kurde (QRK) nuk është përjashtim. Si vetë zhvillimi i referendumit, ashtu edhe manovrat gjeopolitke që lidhen me të, mund të ofrojnë sfida të mëdha për Shtetet e Bashkuara në rajon dhe të gjenerojë konflikte të reja në zonë në lidhje me kontrollin mbi asetet e rëndësishme të naftës dhe gazit.
Idea se rajoni Kurdistan i Irakut i plotëson kërkesat për pavarësi është e ndërlikuar. Një Kurdistan i pavarur është hedhur fillimisht nga Traktati i Sevres një shekull më parë në vitin 1920. Megjithatë, ende nuk dihet se kur mund të zgjidhet përfundimisht statusi afatgjatë i QRK-së. Ka shumë variabla të ndërlikuara që do të duhet të shqyrtohen pas ekuacionit të referendumit. Ekspertët do të peshojnë faktorët politikë që e kanë shtyrë QRK-në në këtë veprim dhe se si duhet të trajtohet nga Shtetet e Bashkuara.
Çdo përpjekje për të ndërmjetësuar në situatën aktuale pas referendumit do të duhet të shqyrtohet me shumë kujdes, veçanërisht aspektet gjeopolitke të naftës në këtë krizë. Çështja nuk është vetëm tek humbja e mundshme e tregut global të naftës prej 500-600 mijë fuçi në ditë të eksporteve irakene nga territori kurd përmes Turqisë. Në botën e ditëve të sotme të naftës, ky volum eksporti, mund të zëvendësohet, ndoshta jo menjëherë, por gradualisht. Megjithatë, është një precedent i rrezikshëm të lejosh që “eventet” nënshtetërore politike dhe ushtarake, apo ndryshimet e aleancave gjeopolitike rajonale të diktojnë kontrollin e fushave të naftës së Kirkukut, një territor historikisht i debatuar, përpara se të bëhet një tentativë për negocim dhe zgjidhje diplomatike.

Historia e Kirkukut
Zona që rrethon fushat e naftës së Kirkukut strehon shumë popullsi rajonale përfshirë këtu arabë, kurdë dhe turq. Gjatë regjimit të Saddam Husseinit “arabizimi” i rajonit ndryshoi kompleksitetin e kësaj përzierjeje ndërmjet tentativave të regjimit Baath për të garantuar akses më të mirë në naftën e rajonit, që në vitet 1980 ishte rreth 1 milion fuçi në ditë e sasisë së plotë të Irakut prej 2-2,5 milionë fuçi në ditë.
Fushat e naftës së Kirkukut ka një rezervë prej 9 miliardë fuçi. ISIS filloi të zaptonte zonat e fushave të naftës në vitin 2014 dhe kur mbrojtja e ushtrisë irakene dështoi në muajin qershor të atij viti. Forcat kurde Peshmerga ndërhynë dhe morën në dorë kontrollin e pjesës më të madhe të rajonit naftë-prodhues. Prodhimi në fushat e naftës brenda dhe jashtë Kirkukut ka qenë orej 400 mijë fuçi në ditë, 160 mijë të të cilave vijnë nga fushat e Baba Dome, Jambur dhe Kabbazm, të cilat në një pikë filluan të administroheshin nga kompania e qeverisë së Irakut, North Oil Co. Me Kirkukun, pothuajse në dorë të kurdëve, është ende e paqartë se cili do të jetë statusi afatgjatë i aseteve naftë-prodhuese në rajon.
QRK ka shprehur prej vitesh pretendime për Kirkukun si me fjalë ashtu edhe me vepra. Kompanitë amerikane të naftës, përfshirë edhe ExxonMobil i kanë njohur një farë stature këtyre pretendimeve, duke firmosur marrëveshje të shfrytëzimit të naftës në fushat e administruara nga QRK-ja, përfshirë edhe blloqe përreth Kirkukut. Më pas, një bllok i QRK-së, Bashiqa, u zaptua nga ISIS. ExxonMobil ka humbur që atëherë disa fusha të shfrytëzuara në Irakun verior për shkak të vështirësive politike dhe gjeopolitke.
Bagdadi pretendon se të gjitha fushat e rajonit verior duhet të jenë nën kontrollin e plotë të qeverisë irakene, veçanërisht fushat e Kirkukut, dhe kryeministri iraken Haider al-Abadi është detyruar të luajë me reputacinin e tij për këtë çështje me pasoja negative për unitetin e Irakut në rast se nuk arrin të provojë përpara QRK-së se nuk mund të veprojë ashtu siç dëshiron. Parlamenti i Irakut po i kërkon Al-Abadit që të dërgojë trupa të sigurisë kombëtare në zonat e konfliktuara. Ministri i naftës në Irak ka urdhëruar kohët e fundit kompaninë shtetërore North Oil që të marrë masa imediate për të rehabilituar fushat e Ninevehut të shkatërruar nga forcat e Shtetet e Islamik, në përpjekje për të rivendosur kontrollin mbi burimet natyrore të rajonit.
Gjatë viteve të fundit, Turqia ka mbështetur financiarisht dhe përmes tranzitit për eksportet, industrinë e naftës dhe gazit të QRK-së, por ndryshimet në mjedisim politik brenda Turqisë e kanë vështirësuar këtë qëndrim për presidentin Erdogan. Marsin e kaluar, lideri i Partisë së Lëvizjes Nacionaliste të Turqisë theksoi se integriteti territorial i Irakut ishte i domosdoshëm për sigurinë kombëtare të Turqisë dhe bëri thirrje për të ngritur pretendime mbi Kirkukun: “Historikisht, Kirkuku ka qenë territor turk dhe do të bëhet një nga qytetet turke më të shndritshme në të ardhmen”.
Erdogan nga ana e tij është treguar më i matur në lidhje me referendumin, duke thënë se autoritetet kurde do të duhet të paguajnë çmim për referendumin e pavarësisë dhe ka kërcënuar me sanksione ekonomike. Turqia ka zhvilluar stërvitje ushtarake të përbashkët me trupat kombëtare irakene në kufi. Deri tani, Ankaraja nuk ka vendosur të ndërpresë eksportet e naftës kurde, të cilat janë kritike edhe për ekonominë turke.

Në lojë hyjnë rusët
Në fund, Rusia gjithmonë oportuniste ka zgjeruar influencën e saj mbi debatet se kush duhet të kontrollojë Kirkukun në periudhën afatgjatë përmes lëvizjeve të kompanisë shtetërore të naftës Rosneft, e drejtuar nga miku i Putinit, Igor Sechin, i cili është pjesë e sanksioneve të Shteteve të Bashkuara. Rosneft, gjatë javëve të fundit i ka përshpejtuar negociatat e një bashkëpunimi madhoir energjitik me QRK-në. Marrëveshja e shumëpërfolur thuhet se përfshin aseset e fushave të naftës së Kirkukut, investime në zgjerimin e naftë-sjellëses Ceyhan të Kirkukut si dhe investime të mundshme në gaz-sjellësen nga QRL-ja në Turqi dhe Europë. Qershorin e kaluar, Rosneft mori në dorë pesë blloqe shfrytëzimi nga QRK-ja dhe firmosi një memorandum mirëkuptimi për të marrë një sasi dalëse prej 300 mijë fuçi në ditë. QRK-ja me sa duket ka diktuar edhe fushat Avana, Baba, dhe Khurmala si pjesë e marrëveshjes, ku përfshihen zona më parë të operuara nga kompania irakene North Oil.
Rosneft ka dalë në skenë edhe si kalorësi shpëtimtar për financat kurde, duke ofruar injektim kapitali deri në 3 miliardë dollarë për të rifinancuar borxhin prej 1 miliard të shitjeve të naftës me tregtarët ndërkombëtarë. Kompanitë e naftës si Glencore, Vitol, Trafigura dhe Petraco i kishin dhënë QRK-së hua në bazë të shitjeve të saj të ardhshme të naftës. Nafta e tregtuar ka shkuar në Spanjë, Greqi, Gjermani, Itali dhe Kroaci. Të ardhurat vjetore të QRK-së nga nafta mendohet të jenë deri në 8 miliardë dollarë. Me kaq shumë palë të ndikuara nga vendimi për të ndaluar eksportet e ardhshme të QRK-së, Erdogani e ka gjetur veten në kurth për shkak të shqetësimeve të brendshme dhe ndërkombëtare.
Përfshirja e Rosneftit në çështjet e naftës së QRK-së i shton dimensione akoma më të ndërlikuara negociatave të mundshme për të ardhmen e QRK-së. Referendumi kurd i dha Kremlinit një shans për të shuar mundësisht negociata në Siri, duke dekurajuar kurdët sirianë që kërkojnë bashkëpunim. Rusia kështu ka dëmtuar edhe Turqinë, e cila e konsideronte bashkëpunimin energjitik me QRK-në si mënyrë për të shmangur varësinë nga Moska dhe për të pasur një furnizim kombëtar energjie.
Gjatë viteve të fundit, Ankaraja ka ofruar financim dhe mbështetje teknike për eksportet e naftës dhe gazit të QRK-së që kalonin nga Turqia. Në të njëjtën kohë, është përpjekur të diversifikojë furnizimet e saj me energjinë që vjen nga Rusia, duke u lidhur me furnizimin e QRK-së. Por kosto për liderin kurd Masoud Barzani për varësinë e tij nga Turqia duket se ka qenë tepër i lartë.
Në fakt, oferta për t’i shitur Rusisë asete të naftës nga QRK-ja mund ta forcojë asistencën e Rusisë në Këshillin e Sigurimit të Kombeve të Bashkuara, në rast se Bagdati dhe fuqitë e tjera kërkojnë që OKB-ja të imponojë sanksione kundër QRK-së. Ajo që mbetet pas është një lëmsh i vërtetë gjeopolitik që do të kërkojnë aftësi dhe durim për t’u zgjidhur. Nëse rezultati nuk e kënaq Iranin, mund ta shtyjë atë të mbështesë milicinë lokale Shia për të mundur Peshmergan kurde dhe kontrollin e saj mbi Kirkukun.
Edhe irani ka shqetësimet e tij, duke pasur pupullsinë kurde prej 6,7 milionë banorësh që përbëjnë rreth 10 për qind të popullsisë së Iranit. Irani ishte shteti i parë që kundërshtoi referendumin e QRK-së, duke mbyllur fluturimet dhe kufijtë. Me fjalë të tjera. Përmes aktiviteteve të Rosneftit, Rusia ka fituar mundësi manovrimi me interesat e Turqisë dhe Iranit në sagën kurde.

Nafta dhe interesat amerikane
Kirkuku gjeostrategjik është një provincë e vogël naftë-prodhuese afër Turqisë, Iranit dhe konfliktit të Sirisë, gjë që e ndërlikon shumë situatën dhe ngjason me konfliktet ekonomike që shkaktuan kundërpërgjigje ushtarake nga fraksionet konfliktuale të Sudanit dhe Libisë. Fati i Kirkukut do të shihet nga afër edhe nga palët e tjera të rajoneve të kontestuara të naftës që mezi presin që përgjigja e Shteteve të Bashkuara dhe Kombeve të Bashkuara ndaj QRK-së të kthehet në precedentë për aspiratat e tyre. Shtetet e Bashkuara janë dashur shpesh të përzihen në detajet e ndarjes së të ardhurave të naftës në shtetet e dështuara të Lindjes së Mesme, por kjo nuk është aspak e lehtë.
Pasojat e një dështimi të mundshëm mund të rezultojnë fatale si në rastin e Libisë. Për sa i përket aspiratave të QRK-së, ka ardhur koha të dyfishohen përpjekjet për të vendosur precedente të qëndrueshme. Principi i ndarjes së të ardhurave të naftës gjeografikisht me konsensus u kundërshtua që në fillim gjatë rindërtimit të Iranit, duke dëmtuar të gjithë përpjekjen për të rivendosur identitetin kombëtar.
Për të ndihmuar QRK-në dhe Bagdadin që të krijojnë një bashkëjetesë të qëndrueshme, kontrolli i burimeve të naftës dhe shpërndarjes së të ardhurave duhet të përcaktohet sa më parë, paqësisht dhe përmes marrëveshjeve të detyrueshme që mund të gjenerojë pagesa të shpërndarjes së të ardhurave pas mbledhjes finale të tyre. Pasojat e dështimit të këtyre negociatave do të gjenerojë luftën tashmë të njohur “kujt i përket nafta”, rezultatet e së cilës kanë qenë gjithmonë fatale për popullin e rajonit. Milicitë e Lindjes së Mesme kanë mësuar se mund ta kundërshtojnë autoritetin e vendosur nga lidershipi politik duke zaptuar zonat naftë-prodhuese.
Deri tani, procesi i konflikteve të tilla ka arritur të shkatërrojë industritë e naftës dhe gazit të Sirisë, Jemenit dhe një pjesë të Libisë. Shtetet e Bashkuara duket të marrin në konsideratë një diplomaci më aktive për të ardhmen e Kirkukut që në periudhën afatgjatë të mund të gjenerojë rezultate më të kënaqshme. Investimi i kohës, përpjekjes dhe prestigjit diplomatik mund të sjellë benefite të mëdha jo vetëm për popullin e Irakut dhe QRK-së, por edhe për rajonet e tjera të Lindjes së Mesme, ku ndarja e të ardhurave të naftës vazhdon të jetë një konflikt madhor.

Përgatiti
KLARITA BAJRAKTARI

Michelle Bovee

Nëse jeni frymëzuar nga “Game of Thrones” për të vizituar Dubrovnikun e bukur dhe Kroacinë, vendin e kryeqytetit të trilluar të serialit të suksesshëm, mund të zbuloni se jeni pa fat: qyteti mesdhetar tepër i famshëm si destinacion turistik, është mbipopulluar aq shumë sa kryebashkiaku Mato Frankoviç deklaroi planet për të kufizuar numrin e vizitorëve që do të lejohen në qytet. Kjo lëvizje do të vendosë Dubrovnikun në listën e gjatë të qyteteve si Venecia, Maçu Piçu dhe Santorini që kërkojnë të kufizojnë turizmin për të ruajtur pasuritë e tyre kombëtare që tërheqin kaq shumë turma turistësh.
Turizmi perëndimor nuk është i vetmi që tërhiqet nga këto vende të jashtëzakonshme, pasi shtresa e mesme e popullsisë kineze dhe indiane, pothuajse 3 miliardë njerëz, po përjeton aktualisht një bum të vërtetë udhëtimesh turistike. Udhëtarët kinezë i kanë tejkaluar ata amerikane në vitin 2016 me mbi 135 milionë turistë që enden nëpër glob dhe shpenzojnë mbi 260 miliardë dollarë.
Por turizmi nuk ka lidhje vetëm me vizitat panoramike, pasi forcat gjeopolitike luajnë një rol të madh, duke përcaktuar se kush shkon ku dhe kur dhe rritja e numrit të udhëtarëve nga vendet aziatike mund të ndryshojnë dramatikisht destinacionet më të frekuentuara të globait. Dubrovniku, Venecia dhe vende të tjera mund të zbulojnë shumë shpejt se nuk janë më destinacionet më të preferuar kur vendet si Shtetet e Bashkuara, Rusia dhe vendet arabe të fillojnë ta kanalizojnë turizmin e tyre, duke e bërë atë më tërheqës për turistët kinezë dhe indianë, si për shembull duke hequr kufizimet e vizave apo duke promovuar trashëgimi kulturore që mund të ketë lidhje me këto vende.
Turizmi global përbën mbi 10 për qind të GDP-së botërore dhe është duke parakaluar rritjen ekonomike botërore. Çdo vit numri i turistëve rritet, me më shumë se 1.2 miliardë udhëtarë që shëtisin globin për të parë vende të reja, për të vizituar miqtë dhe të afërmit dhe mbi të gjitha, për të shpenzuar para. Kroacia për shembull, po vuante nga recesioni ekonomik në vitin 2014, kur vendi papritur mori një kthesë dramatike, duke përjetuar rritje të menjëhershme të GDP-së. Turizmi, veçanërisht ai që i nxitur kohët e fundit nga seriali Game of Thrones ka kontribuar në ripërtëritjen e shpejtë të vendit. Për vendet si Aruba, Maldivet, ishujt Seychelles dhe Macau, turizmi përbën 50 për qind të GDP-së totale të vendit dhe punëson një pjesë të madhe të popullsisë.
Me këto lloj shifrash, nuk është habi që vizitorët ndërkombëtarë të tejmbushin destinacionet e famshme dhe në disa raste të tajkalojnë edhe numrin e banorëve në vend në shifra të mëdha si një në dhjetë. Kjo nuk është vetëm frustruese për banorët e zonës, të cilët duhet të luftojnë me turmat e turistëve për të bërë punën e tyre të përditshme, por mund të rrisë tej mase edhe çmimet e pronave dhe të dëmtojë mjedisin që turistët vizitojnë më shumë.
Me rritjen dyshifrore të udhëtarëve kinezë dhe indianë, problemet që lidhen me mbipopullimin vetëm do të shtohen. Përpjekjet për të vendosur një tavan në numrin e shtretërve të disponueshëm për turizëm apo frenimi i ndërtimit të hoteleve të rinj është një fillim i mirë, por siç ka demonstruar edhe biznesi i jashtëzakonshëm i qiradhënies së shtëpive në Airbnb, njerëzit mund të gjejnë mundësi nga më krijueset për të udhëtuar pa fjetur në akomodime tipikisht turistike. Programet që promovojnë dhe inkurajojnë turistët të vizitojnë vende më pak të famshme, mund të duket si zgjidhje më e qëndrueshme.
Natyrisht, jo të gjithë vendet janë të shqetësuar për të gjetur mënyrën si të reduktojnë turizmin, pasi shumë vende si Shtetet e Bashkuara dhe Rusia janë duke gjetur mënyra të reja për t’i tërhequr turistët kinezë dhe për t’i distancuar ata nga destinacionet e tjera më popullore. Pavarësisht tensioneve politike aktuale me Kinën, hotelet amerikane Marriott, Hilton dhe Four Seasons kanë promovuar programe që i bëjnë turistët kinezë të ndihen më komodë si për shembull duke ofruar ushqim dhe shërbime kineze, kanale televizive në gjuhën kineze dhe duke krijuar partneritet me kompanitë kineze si WeChat.
Rusia favorizon ndjeshëm agjencitë turistike që merren kryesisht me grupe kineze dhe trashëgimia e saj bolshevike është distinacioni kryesor për turizmin e shtetit të kuq, madje vetë qeveria kineze inkurajon udhëtimin drejt vendndodhjeve historike. Në fakt, qeveritë ruse dhe kineze kanë firmosur kohët e fundit marrëveshjen për të rritur turizmin ndërmjet dy vendeve, gjë që çoi drejt rritjes së madhe të grupeve që eksplorojnë vendet e epokës komuniste.
Nga ana tjetër, Jordania, vendet arabe, Izraeli dhe Austrialia kanë lehtësuar shumë procesin e marrjes së vizave dhe kanë filluar të ofrojnë paketa për të tërhequr turizmin indian. Kroacia, Venecia, Barcelona dhe vende të tjera që janë të mbipopulluar nga turizmi perëndimor, ndoshta nuk kanë përse të shqetësohen në një kohë, kur po bëhet politikisht më tërheqëse të udhëtosh në vende si Rusia, Lindja e Mesme dhe Amerika Veriore.

Përgatiti
KLARITA BAJRAKTARI