Maturantët kanë përgatitur sot draftin me të gjitha problematikat që ata mendojnë se kishte testi i Gjuhës Shqipe dhe Letërsisë, duke sjellë edhe pyetje konkrete, të cilat janë pakuptimta dhe thuajse të pamundura për t’iu përshtatur një alternativë. Ata duan ta dorëzojnë te Ministria e Arsimit, por nuk lejohen të hyjnë brenda.

Drafti i plotë

Në kuadër të procesit të Maturës Shtetërore, proces ky i cili vlerëson nxënësit e sistemit arsimor parauniversitar duke përbyllur një cikël 12 vjecar studimesh, ditën e enjte, datë 11 Qershor 2020, nga ora 10:00 deri në orën 12:00 ,është zhvilluar provimi (i detyruar) për lëndët e Gjuhë Shqipe dhe Letërsi Bërthamë. Si pasojë e kushteve të jashtëzakonshme,kjo për hir të Pandemisë së COVID-19, që përfshiu vendin tonë nga Marsi 2020 deri në Maj 2020, sistemi arsimor dhe procesi arsimor në vend u pezullua, ashtu si shumë aktivitete të tjera shtetërore. Me rihapjen e vendit dhe daljen nga karantina shtetërore e detyruar,të gjithë aktivitetet pësuan ndryshime të plota ose të pjesshme. Konkretisht procesi i Maturës Shtetërore iu nënshtrua një sërë ndryshimeve konstruktive dhe administrative. Kjo listë ndryshimesh përfshin:

a) Ndryshim e tipologjisë së testimeve për maturantët dhe hartimin e një sistemi testimi me alternativa.
b) Ndryshimin e programit sipas të cilit realizohet testimi i maturantëve, bazuar në njohuritë dhe temat e zhvilluara ne ambientet e klasës përgjatë tremujorit të fundit të vitit shkollor 2019-2020.

c) Ndryshimi i kohëzgjatjes së testimit të maturantëve nga 2 orë e 30 minuta në 2 orë.
d) Ndryshimi i procesit të korrigjimit të provimeve, ku kalohet nga një sistem korrigjimi fizik (metoda manual) nga grupe mësuesish specialistë të fushës, në korrigjim elektronik me skaner (aplikuar për herë të parë vitin e shkuar vetëm për pyetjet me alternativa).
e) Ndryshime administrative të administrimit dhe realizimit të testimeve si proces, bazuar në rregullat strikte kundër përhapjes së COVID-19.

f) Së fundmi, ndryshimet prekën edhe metodologjinë e identifikimit të maturantëve, duke krijuar teza të personalizuara. (Kujdes! Tezë e personalizuar nënkupton teza të veçanta testimi për çdo individ, shoqëruar me emër, mbiemër dhe atësi, si dhe e firmosur nga çdo maturant që i nënshtrohet testimit.)

Pas njohjes me tezën e testimit tonë, ditën e enjte 11.06.2020 dhe përfundimit të testimit në lëndët Gjuhë Shqipe dhe Letërsi Bërthamë, ne maturantët konstatuam se teza e provimit të lëndëve Gjuhë Shqipe dhe Letërsi Bërthamë nuk ishte në përputhje të plotë me orientimin paraprak që është bërë përgjatë periudhës disa javore të përgatitjes për testim. Ne,fillimisht individualisht dhe më pas kolektivisht, kemi konstatuar probleme konkrete në hartimin e tezave të testimit, përfshirë këtu paqartësi në kumtim dhe formulime jo të përshtashme.
Në vijim të këtij materiali do ju njohim me të gjitha konstatimet tona, shoqëruar me argumente dhe shembuj konkret nga pyetjet e provimit. Ky material vjen si rezultat i një analizimi të tezës së provimit nga ana jonë, si dhe mbështetur me argumentime të specialistëve të ndryshëm, të cilët kanë shprehur publikisht dhe me vullnet të plotë opinionin e tyre mbi formatin e hartimit të tezës së provimit.

1. Përmbajtja e testit dhe rëndesa e tij nuk korrespondonte me kohën e vënë në dispozicion, pasi minutazhi përkatës, llogaritur për secilën pyetje nuk mjaftonte. Ne maturantët jemi detyruar t’i rikthehemi në mënyrë të vazhduar pyetjeve (shumicës prej tyre), pasi mundësia e kuptimit të pyetjes dhe vështirësia e zgjedhjes së një alternative ishin kundër sfidës me kohën e testit. Kjo vërtetohet nga nevoja që nxënësit në përgjithësi patën për të vazhduar me zgjidhjen e testit edhe pas përfundimit të orarit zyrtar prej dy orësh.
2. Së dyti, ne maturantët u përballëm me një test i cili vlerësonte dije periferike dhe jo të programit mësimor të zbatuar në vitin mësimor 2019-2020. Pyetje konkrete që faktojnë këtë konstatim janë: pyetja rreth gjetjes së funksionit të përdorimit të imazheve të fëmijëve paraqitur në një reklamë (parku), pyetja rreth gjetjes së instumenteve të duhura për ilustimin e një artikulli rreth shpellave më të mëdha në botë, pyetja e cila kërkonte gjetjen e informacionit, të cilit i duhet treguar burimi,pyetja mbi krahasimin e dy informacioneve të marra nga dy burime të ndryshme, pyetja e cila kërkonte gjetjen e një informacioni të nënkuptuar në një artikull mbi fëmijët dhe kohën që ata kalojnë para televizorit.
3. Së treti, testi përmbante pyetje, alternativat e të cilave nuk na testonin njohuritë tona,por logjikën dhe përqëndrimit në momentin e plotësimit të testit. E shohim të udhës të shtojmë se presioni që ka në vetvete procesi i testimit për cdo maturant (me të drejtë) e ul nivelin e përqëndrimit momental dhe vështirëson tezën, jo për nga konteksti, po për nga synimi që kanë pyetjet testuese në vetvete. E gjithë kësaj situate i shtohet edhe faktori kohë. Pyetje konkrete janë: pyetja e cila kërkonte gjetjen e veprimit të rradhës së personazhit të një paragrafi të shkurtër ilustrues i cili identifikohet me emrin Turi, pyetja e cila kërkonte gjetjen e tezës të një paragrafi që ilustronte dilemën mes të shkruajturit histori të shkurtra apo romane, pyetja rreth gjetjes së instumenteve të duhura për ilustimin e një artikulli rreth shpellave më të mëdha në botë, pyetja rreth gjetjes së funksionit të përdorimit të imazheve të fëmijëve paraqitur në një reklamë,pyetja mbi kulmet apo etapat e vdekjes së Ptroklikt në fragmentin e Iliadës, pyetja mbi përcaktimin e situatës paraqitur në fragmentin e Iliadës nëse ishte dramatike, heroike, sarkastike apo realiste.
4. Për më tepër, kostatojmë se ndryshe nga sa është folur mediatikisht dhe është cituar në materailin zyrtar publikuar në datën 13.05.2020, me Nr.protokolli 1552, në rubriken e dytë SPECIFIKA TË TESTIT se testi i Gjuhës Shqipe do të kishte vetëm dy pjesë dhe jo tre, se në këto dy pjesë do testoheshin përkatësisht arritjet në fushën e Gjuhës Shqipe dhe arritjet në fushën e letërsisë shqiptare dhe botërore,në test ne u përballëm me pyetje teorike mbi aftësinë në të shkruar. (Citoj se ndryshe nga testi i Gjuhës Shqipe, testi i Gjuhës së huaj e cilësonte testimin teorik mbi strukturat dhe teknikat e të shkruarit.) Heqja e esesë dhe risjellja e saj në planin teorik nuk mat kopetencat e të shprehurit drejt dhe saktë në gjuhën shqipe të nxënësve të cdo lloj niveli. Këtu futen pyetjet si: gjeni tezën e përshtatshme dhe efektive për një ese bindëse, gjeni veprimin e rradhës të Turit që vijon në të njëjtin stil aksioni (kompetenca jo të mirëfillta gjuhësore, me natyrë kinematografike), gjeni hyrjen e përshtashme për një ese narrative, zgjidhni nje tezë të përshatshme mbi esenë me temë: “Zgjidhni një grup të cilit ju i përkisni dhe shpjegoni pse përfshirja është e rëndësishme për ju”.
5. Në sektorin e testimit i cili përmbante pyetje mbi analizën strukturore dhe gjuhësore të teksteve joletrare, ne konstatruam se pyetjet ishin jo të qarta për nga kumtimi dhe nuk na drejtonin drejt një kërkese specifike, por të vërdalliste nëpër alternativa të përafërta. Kësaj i shtohet edhe fakti se tekstet e shkurtra, ose thënë më saktë, paragrafët me mangësi informacioni e vështirësonin deri në kufinjtë e së pamundurës gjetjen e përgjigjes së saktë. Eshtë e udhës të përmendet se ndryshe nga çfarë jemi orientuar për tre vite pune në gjimnaz dhe një periudhe disa javore konsultimesh, kjo pjesë e testimit na vjen në një format krejt të patrajtuar më parë, për rrjedhojë edhe penalizues. Pyetje ilustruese: gjeni fjalë apo togje fjalësh që tregojnë burimin e kumtimit,shprehni titullin e dhënë të fragmentit me një fjali pa folje,cfarë fjalie duhet shtuar në fund të shkrimit për të rritur interesin e lexuesve ndaj qytetit të Sarandës,ku duhen shtuar detajet për besueshmërinë e tekstit, gjeni mesazhin që përcjell fotoja, cili nga fjalitë e paragrafit shpreh qëndrimin e autorit ndaj interest të mikut të tij ndaj natyrës, gjeni modelin organizues me të cilin është ndërtuar struktura e përgjithshme e paragrafit, cila është teza e fragmentit mbi dilemën e të shkruarit histori të shkurtra apo romane.
6. Shprehim indinjatën ndaj mosrespektimit të sistemit testues i cili na është paraqitur në testin model të Maturës Shtetërore 2020, publikuar nga QSHA NË 25.05.2020, i cili ndryshon tërësisht sa i përket natyrës së pyetjeve nga testi i provimit kombëtar i datës 11.06.2020. Testi model ishte fokusur zbatimin praktik të njohurive tona duke identifikuar në tekste të mirfillta tipare të teksteve joletrare, jo në testin teorik me fragmente me 3-4 fjali maksimumi. Për më tepër, testi model respektonte barazinë mes teksteve letrare prozaike dhe poetike,ndërkohë që provimi kombëtar përmbante vetëm dy tekste letrare poetike cfarë rrjedhimisht rrit vështirësinë e testit mbi nivelin mesatar.
7. Pyetjet e gramatikës kanë synuar më shumë të na vënë në pozitë, duke na ngatërruar, sesa të testojnë nivelin dhe arritjet tona në fushën e Gjuhës Shqipe.Ilustrimi: pyetja mbi përcaktimin e lidhëzës prandaj, pyetja mbi funksionin e fjalëve të paraprira nga pjesorja, pyetja: “Cila fjali është ndërtuar saktë sipas raporteve sintaksore të gjymtyrëve të saj?”
8. Për të kaluar në sektorin e Letërsisë, zgjedhja e poezisë “Dritë fshehtësie” e Lasgush Poradecit, vlerësohet nga ana jonë aspak e përshatshme.Kjo pasi kjo poezi ka karakter shumë të lartë filozofiko-poetik, siç vlerësohet nga mësuese Marsela Neni në një ëebsite online. E renditur në një prej shkrimeve poetike, i paanlizuar më parë nga nxënësit nëpër shkolla(kjo jo domosdoshmërisht, por per etike profesionalizmi) kjo poezi ka shfaqur problematikë reale në përceptimin e saj nga ne maturantët.Shpesh e dëgjojmë të artikuluar si poezi e cila i përshatet nivelit të një kritiku letrar. Për më tepër botimi “Ylli i zemrës” është një libër i papërfshirë prej kohësh në tekstet mësimore duke nxjerrë problematika përshtatjeje edhe nga vetë mësimdhënësit.Dëshmojmë se në materialet e aksesueshme nga nxënësit nuk ka asnjë analizë, koment apo shkrim i përshatshëm për nivelin e nxënësve gjimnazistë si material suplementar.
9. Pa u larguar nga teksti poetik i Lasgush Poradecit,alternativat e këtij teksti ishin të një niveli shumë të lartë duke mos respektuar nivelet e arritjeve dhe koptencave të nxënësve.Ilustrime: nga buron thelbi i përjetësisë në poezi, cili është kuptimi i fjalës dlirnja, gjeni epitetin tipik lasgushian të krijuar sipas frymës organike të gjuhës shqipe,gjeni vargun në kontrast me harmoninë e pafund që “shpaloset vargje”(kujdes: gabim në hartimin e pyetjes), gjeni përqasjen simbolike të dy vargjeve të fundit të strofës së parë të tingujve dhe fjalëve, gjeni vargun e ndërtuar mbi bazën e paradoksit, gjeni motivin kryesor të poezise, gjeni simbolikën e dritës së fshehtë. Ndërkohë, edhe alternativat e tekstit tjetër letrar kishin modele të qasjes jo normale mbi nivelin e pyetjes.Ilustrim: çfarë nxit inversion në vargun e tretë, cilat janë kulmet nëpër të cilat zhvillohet vdekja e Patroklit, duke u nisur nga fragmenti cilat janë tiparet e heronjve të eposit grek (këtu:Patrokli).
10. Shqetësim që qëndron mbetet formulimi i pasaktë i pyetjeve ose i stërzgjatur që ul performancën e përqëndrimit të cdo maturanti apo personi të testuar dhe orienton krejt gabimisht në rrugën drejt gjetjes së alternativës së saktë. Ilustrime: cila është teza e përshatshme për esenë: “Zgjidhni një grup të cilit i përkisni dhe shpjegoni pse përfshirja është e rëndësishmë për ju”, cili është funksioni I grupit të fjalëve të paraprira nga pjesorja, cili nga artikujt përmban informacion që i duhet treguar burimi, cila nga fjalitë është shembull i një të dhëne të nënkuptuar në fragmentin rreth qëndrimit të fëmijëve pra televizorit,cfarë mesazhi përcjell fotoja,cilat fjalë apo togje fjalësh tregojnë burimin e kumtimit, cili varg krijon kontrast me harmoninë e pafund që shaploset vargje.

Në përfundim të akt-konstatimit tonë listojmë pritshëmrinë tonë për trajtimin e materialit (nga ana juaj) të paraqitur nga ana jonë.

Kërkojmë që ky material të studiohet dhe shqyrtohet me detaje dhe pa paragjykime apo abuzime me statusin tonë,të qenurit maturantë.

Shprehim unanimisht se ne jemi ndjerë të abuzuar dhe të tallur në përballje me tezën e paraqitur ditën e enjte 11.06.2020.

Një efektiv policie në Tiranë i është vjedhur arma e shërbimit në banesën e tij, teksa persona të paidentifikuar i kanë bastisur banesën.

Raportohet se ngjarja ka ndodhur 3 ditë më parë, por është mbajtur e fshehtë.

Sapo ka konstatuar që i është vjedhur arma, efektivi ka denoncuar ngjarjen, për të cilën ka nisur hetimet për identifikimin dhe kapjen e autorit.

Protesta e maturantëve po shtrihet në të gjithë vendin. Sot në protestë janë ngritur edhe maturantët e Durrësit dhe të Fierit. Maturantët e këtyre rretheve pasi kanë marshuar në qytetin, janë mbledhur përpara Drejtorive Arsimore.

Maturantët kanë kërkuar të plotësohen kërkesat e tyre afatshkurtra, pasi në të kundërt do të bojkotojnë provimet e radhës të Maturës Shtetërore.

“Të vlerësohet nota mesatare e notës së Gjuhë Letërsisë në shkollë dhe 40% e provimit. Nëse nuk plotësohen kërkesat tona të qarta dhe afatshkurtra, do të ketë bojkot të provimeve. Nëse arrijmë konsensus, do të vazhdojmë provimin”, tha një maturant.

Ndërsa një studente i drejtoi një mesazh të prerë ministres së Arsimit, Besa Shahini, duke i thënë se: “Është e pamundur të shpërbëhet gjithë ajo që kemi lexuar. Ne vërtet jemi të vegjël, por kur mblidhemi bashkë, ne shkatërrojmë botën”.

Maturantët po protestojnë për të dytën ditë radhazi përpara Ministrisë së Arsimit kundër testimit skandaloz të Gjuhë-Letërsisë.

Por edhe pse protesta e tyre është e paqtë dhe e sinqertë, ministrja e Arsimit, Besa Shahini u përgjigj në mënyrë brutale, duke i akuzuar se janë protestues të opozitës. Por nuk është ky skandali i vetëm.

Sot, këta adoleshentë deklaruan se kanë nisur t’u marrin emrat shënim, duke u bërë presion.

“Ne nuk e kemi fare frikë që të identifikohemi. Por protestuesve iu është kërkuar emri dhe mbiemri”, tha një protestuese.

Si mund të guxojë një pushtet të bëjë diçka të tillë, kjo nuk mund të imagjinohet.

Përveçse po u dëmtojnë të ardhmen, po u shkaktojnë edhe një dëm psikologjik.

Në vend që t’i përkrahin që po ngrenë zërin dhe po ankohen për një të drejtë, i kërcënojnë. Ky është fundi i një pushteti arrogant.

Provimi i testit të Letërsisë është kthyer në një debat ditët e fundit, ndërsa mënyra e hartimit të tij ngriti në protestë edhe vetë maturantët. Për të folur për këtë situatë ishte në studion e Abc News, shefja e Departamentit të Letërsisë në Univerisitetin e Tiranës, Lili Sula.

Ajo u shpreh mes të tjerash se testi është hartuar në atë mënyrë jo për të parë sa janë përgatitur maturantët, por për të parë sa nuk dinë. Sipas saj duhet të dalë menjëherë çelësi i përgjigjeve, ndërsa shton se ky test ka destinuar dështimin e vet.

“Kam qenë në pritje që të dalë testi zyrtarisht për të mbajtur qëndrim. Tashmë është kthyer në fenomen që provimi i Maturës Shtetërore vit pas viti ka probleme. Unë theksoj mbështetjen time. Nuk është thjesht nota, por fyerja që u bëhet atyre nxënësve. Një test që bëhet jashtë normave. Është një test që e ka të destinuar dështimin e vet dhe kapjen e maturantëve në kurth”.

“Çelësi nuk del se vetë hartuesit e çelësit janë në dilemë për të vendosur cilat kanë qenë përgjigjet e sakta. Unë e di që një pjesë të alternativave janë me mëdyshje”.

“Prej vitesh e kam theksuar se nxënësit dhe studentët janë shumë të mirë, kanë një artikulim mendimi të jashtëzakonshëm. Unë jam e bindur se ka. Një nxënës shumë i mirë zhgënjehet, i humbet besimi për të vijuar studimet. Por njohuritë e tij janë asgjë kur testi është me nivel vështirësie”, u shpreh ajo.

Më tej Sula u ndal në pyetjen që i ka munduar të gjithë dhe jo vetëm maturantët, atë të Turit.  Ajo thekson se edhe vetë nuk di të japë një përgjigje, pasi i duken të gjitha të sakta. Ndërkohë që nënvizon se alternativat nuk duhet të fusin në grackë nxënësit.

“Unë kam idenë se letërsia e vërtetë është subjektive. Por mënyra e të kontrolluarit të dijeve nuk duhet të jetë subjektive. Edhe pyetjen e parë të Lasgushit nuk e gjej dot. Pyes kolegët edhe ata ngrenë supet. Të kontrollojmë sa dinë maturantët dhe jo sa nuk dinë”. 

“Alternativat se si përfundon aksioni i Turit janë të vërteta. Unë  nuk e di se cila mund të jetë alternativa e saktë. Unë mund t’i zgjidhja të katërta. Alternativat nuk mund të jenë grackë, nuk mund të diktosh përfundimin, jo ato janë të gjitha të sakta. Nxënësi ka të drejtë të ketë lirinë e tij në raportin me artin”, u shpreh Sula.

Përplasje të forta mes forcave të policisë dhe protestuesve në Labinot-Fushë. Banorët me fëmijë në duar janë konfrontuar me efektivët që kërkojnë t’i shpërndajnë. Janë dëgjuar edhe thirrjet e protestueve që thonë, “turp, turp, turp” dhe “policia e krimit”.

Që prej paradites, banorët e Labinot-Fushës pròtestojnë për zaptimin e pronës publike dhe private, ndotjen e ajrit dhe lumin Shkumbin nga fabrika e peshkut Rozafa që operon në Labinot. Banorët thonë se ndihen të kèrcënuar nga drejtuesit e biznesit dhe kanë kryer denòncime në pòlicinë e Elbasanit.