22.5 C
Tirana
E mërkurë, 21 Maj, 2025
type here...

Edi Rama është hero i kombit, popullit dhe shtetit të Serbisë!

Enver Bytyçi

Para pak ditësh kryeministri i Shqipërisë në përgjigje të kritikave për bashkëpunimin e tij me Beogradin dhe denigrimin që ai i bën Kosovës, shkroi një status në të cilin përpiqej të thoshte se “Nuk ishte hero as atëherë kur deklaroi në Beograd që Serbia ta njohë Kosovën dhe nuk është tradhtar as sot me iniciativën e Minishgengenit”! Në fakt në atë status Edi Rama donte t’u thoshte kritikëve të tij se Edi Rama në nëntorin e vitit 2014 ka qenë “patrioti” dhe “heroi” i shqiptarëve, sepse “guxoi” t’i kërkonte Aleksandër Vuçiq njohjen e Kosovës, madje nga foltorja e konferencës për shtyp në Beograd.

Se çfarë ka ndodhur aso kohe kam shkruar në analizën time “Dështimi i parapërgatitur i zotit Rama në Beograd” të datës 18 nëntor 2014. Aty paralajmëroja se simbolika nacionaliste e kryeministrit të Shqipërisë do të rezultonte e rrezikshme për Kosovën dhe interesat e shqiptarëve në rajon. Argumenti im i asaj kohe lidhej me faktin se të dy protagonistët, Edi Rama dhe Aleksandër Vuçiq, në vend të komunikonin me njëri-tjetrin, komunikuan me elektoratin e tyre në Shqipëri e Kosovë nga njëra anë dhe atë në Serbi nga ana tjetër. Kjo do të thoshte bashkërendim, mirëkuptim midis tyre për simbolikat dhe tonet nacionaliste që përdorën.

Pse i duhej Edi Ramës roli i “heroit” dhe “patriotit” në Beograd nëntorin e vitit 2014? Ai kishte vetëm një vit në pushtet dhe gjatë kësaj kohe nuk kishte mundur ta bënte për vete opinionin publik në Kosovë. Publicistika e tij antiKosovë e viteve 1990 dhe kundërshtimet ndaj Rrugës së Kombit ruheshin në kujtesën e shqiptarëve në Kosovë, ndaj dhe respekti ndaj tij ishte përtokë. Ramës i duhej një skup i madh që të harroheshin të gjitha e të shpallej hero e patriot. Prej 16 vitesh në politikë, ai kishte mësuar se si mund të rikuperohej imazhi dhe deri diku ia arrti të kishte sukses.

Por nuk thuhet kot se “dardha e ka bishtin mbrapa”! “Heroi” dhe “patrioti” Edi Rama nuk tentoi thjesht kurimin e imazhit të tij, përkundrazi, hyri në rol për të krijuar një autoritet imponues ndaj Kosovës. Serbisë i duhej po aq sa Ramës që këtij të fundit t’i krijohej mundësia e rritjes së autoritetit në institucionet dhe opinionin kosovar.

Skenari u zhvillua më tej gjatë takimit të Nishit në vjeshtën e vitit 2016. Atëbotë Rama dhe Vuçiq u takuan jo vetëm në Nish, por dhe në Beograd. Në Beograd u promovua libri “Kurbani”, i pari libër i një politikani të Shqipërisë i përkthyer dhe i botuar në Serbi. Dy njerëz të artit dhe letërsisë serbe, Kosturica dhe Ivo Andriç, megjithëse të njohur si antishqiptarë të tërbuar, u nderuan dhe respektuan me shumë respekt nga ana e zotit Rama. Ndërkaq në Nish mungoi Kosova. Aty u fol për projektin e Jugosllavisë së Re. Rama foli gjithashtu në emër të Kosovës. Thaçi dhe Enver Hoxhaj reaguan ashpër dhe e akuzuan kryeministrin e Shqipërisë për paternalizëm. Rama u përgjigj me arrogancë imponuese.

Ky ishte hapi i parë me të cilin kryeministri i Shqipërisë u përfshi në projektin e shkatërrimit të pavarësisë dhe shtetit të Kosovës, madje duke përfituar me shfaqjen e tij “patriotike” të nëntorit 2014 në Beograd. Disa muaj më vonë, gjatë një samiti në Sarajevë të fundimrit 2017, Aleksandër Vuçiq dhe Edi Rama skicuan krijimin e kësaj Jugosllavie me pjesëmarrjen e të gjitha shteteve që dolën nga ish-Jugosllavia, minus Slloveninë dhe plus Shqipërinë.

Po përsëritej periudha e viteve 1941-1948, kur më 1946 – 1947-ën Shqipëria e Enver Hoxhës nënshkroi me Jugosllavinë e Titos marrëveshjen e integrimit të vendit tonë si republikë e 7-të në Jugosllavi. U nënshkruan asokohe marrëveshjet për unifikimin e doganave, punësimin, lëvizjen e lirë të njerëzve dhe mallrave, marrëveshja për të pranuar prezencën ushtarake jugosllave (serbe) në Shqipëri dhe madje edhe marrëveshja për unifikimin e parasë. Leku do të quhej dinar! Ndërkaq, ashtu si sot, u injorua Kosova, interesat e saj, hallet dhe problematikat, varret dhe viktimat e pafund, vuajtjet dhe sakrificat e shqiptarëve nën sundimin e Serbisë e nën terrorin e saj permanent.

E tillë duket iniciativa e Vuçiq dhe Ramës këto kohë për krijimin e Minishengenit, me të cilin synohet krijimi i Jugosllavisë së re. Rama thotë jo, nuk kemi të bëjmë me Jugosllavi të re. Por miku i tij Vuçiq e dekonspiroi, sepse deklaroi se “po punon për interesat serbe në Ballkan dhe se po përpiqet ta krijojë një Jugosllavi të tillë”! Ai për të disatën herë e krahasoi veten me Josiph Broz Titon, duke e lidhur emrin e tij me lulëzimin e Jugosllavisë socialiste. E dekonspiroi gjithashtu gënjeshtrën tjetër të Ramës për mbështetjen evropiane të nismës për Minishengen, kur tha se “Brukseli është i rezervuar ta mbështesë këtë nismë”!

Ndërsa ministri serb i Punëve të Jashtme në deklaratën e parë të tij për vitin 2020 u shpreh krenar që Minishengeni është projekt i Serbisë dhe në shërbim të interesave të aj. Edi Rama shihet si ndihmësi më besnik i Beogradit për realizimin e panit të beogradit për krijimin e serbisë së madhe me rolin e një lideri në rajon. Por Rama nuk guxon të reagojë as kundër Vuçiq, as kundër Daçiç. Ai nuk po reagon gjithashtu kundër aktit të dhunshëm të serbëve ndaj ambasadës së Malit të Zi në Beograd. Ai reagon me fyerje, sharje dhe piskamë vetëm kundër institucioneve dhe liderëve të Kosoves!

Edi Rama e përdori “heroizmin” e tij të nëntorit 2014 në Beograd edhe për zbatimin e një projekti, tjetër, atë për ndarjen e Kosovës. Përpjekjet e tij në këtë projekt gjetën mbështetjen e presidentit të Kosovës, Hashim Thaçit. Ndërkaq intepret dhe propagandist i ideve dhe projekteve të tilla u caktua publicisti dhe mandati i medieve në Kosovë, Baton Haxhiu, i njohur për bashkëpunimin e tij të ngushtë me shërbimin sekret të Serbisë. Ai ishte gjithashtu anëtar i ekipit serb në hartimin e skenarit për realizimin e ambicieve të Serbisë së Madhe përmes bashkëpunimit me Tiranën zyrtare të edi Ramës e në funksion të shkatërrimit të pavarësisë dhe shtetësisë së Kosovës. Me “patriotizmin” e tij të deklaratës në Beograd, Rama besoi se në këtë aventurë do të kishte mbështetjen e qytetarëve të Kosovës. Në fakt mori koston e merituar, atë të akuzave të drejtpërdrejta për “tradhëti ndaj interesave të Kosovës”! Sot e artikuloi këtë akuzë në një letër publike edhe ish-aleati dhe miku i tij, lideri i Vetëvendosjes dhe kryeministri në ardhje, Albin Kurti.

Të gjitha ato që ndodhën pas nëntorit 2014, kur Edi Rama vizitoi për herë të parë Serbinë, janë dëshmi e faktit se kryeministri i Shqipërisë u vu në shërbim të interesave serbe në Ballkan. Jugosllavia e Re, Kosova e ndarë, Minishengeni i ditëve të sotme, të gjitha këto projekte patën dhe kanë mbështetjen e pakushtëzuar të Edi Ramës. Dhe të gjitha ato synojnë thjesht faktorizimin dhe fuqizimin e Serbisë në dëm të interesave të Kosovës dhe të Shqipërisë. Dekadat e ardhshme, atëherë kur të hapen arkivat serbe dhe ruse, do ketë prova dhe fakte tmerruese për angazhimin proverb e antishqiptar të Edi Ramës. Do të mësohen dhe arsyet e këtij qëndrimi nga ana e tij. Ndërkohë për sot janë të mjaftueshme publikimet e zotit Rama për të provuar pa kontestime ato që parashtruam në lart.

Për të gjitha këto arsye Edi Rama është një hero i vërtetë. Por jo hero i Shqipërisë dhe i shqiptarëve. Ai ka filluar të nderohet e do të nderohet për jetë si hero i kombit, i popullit dhe i shtetit serb. Ndoshta sinodi i Kishës Ortodokse të Serbisë do ta shpallë gjithashtu shenjtor të besimit ortodoks serb. Sepse është në praktikën e këtij sinodi që shërbëtorët politikë të kombit serbë t’i nderojë përmes shenjtërimit!

Babëzia nuk ndalet, 5 milionë euro më shumë për koncesionin e sterilizimit

Ish-deputetja e PD, Orjola Pampuri deklaroi gjatë një konfertnce për mediat se, prioriteti i Edi Ramës nuk janë pacientët, por pasurimi i paligjshëm. Pampuri deklaroi se, koncesioni 10 vjeçar i sterilizimit i ka marrë buxhetit rreth 5 milionë euro më shumë, duke u bazuar në kontratën korruptive të firmosur nga qeveria e Edi Ramës.

DEKLARATË E PARTISË DEMOKRATIKE, ORIOLA PAMPURI

Koncesioni i sterilizimit të instrumentave kirurgjikalë, njësoj si ai i chek up-it apo ai i laboratorëve, përbën një nga provat më flagrante të korrupsionit të qeverisë së Edi Ramës. Koncesioni i sterilizimit është dëshmi se prioritet i Edi Ramës nuk janë pacientët, por pasurimi i paligjshëm, duke u fshehur pas identiteteve fasadë , të siguruar nga Ilir Beqja.

Koncesioni i sterilizimit është vjedhje e hapur e një shërbimi që shteti mund ta kryente vetë me shumë më pak para. Që kur nisi nga funksionimi, ky koncesion 10 vjeçar i ka marrë buxhetit rreth 5 milionë euro më shumë, duke u bazuar në kontratën korruptive të firmosur nga qeveria e Edi Ramës.

Edhe Urdhri për të kryer më pak operacione, nga ministria e shëndetësisë me justifikimin banal dhe abuziv se janë shteruar fondet është një tjetër rast i hapur abuziv për shpërdorimin e fondeve të shëndetësisë duke ua vënë ato në shërbim të PPP ve dhe koncensioneve, për të favorizuar hapur oligarkët në kurriz të shëndetit të qytetarëve.

Kështu ulja e numrit të operacioneve bën që pacientët duhet të presin në rradhë gjë që agravon maksimalisht gjendjen e tyre.

Mjekët vetë kanë denoncuar se kur shteti e bënte vetë sterilizimin kosto shkonte në 2.4 euro për një set kirurgjikal, sot që ky shërbim është dhënë me koncension kushton 190 euro një set kirurgjikal. Pra 80 herë më shumë.

Nëse shteti do të vijonte ta kryente këtë shërbim vetëm për vitin e kaluar për rreth 90 mijë operacione, kosto do të ishte 215 mijë euro. Ndërsa sot për të njëjtin numër operacionesh duhet të paguajmë 17 milion euro, falë qokave që Edi Rama duhet tu bëjë oligarkëve.

Por ajo çka e bën këtë abuzim edhe më të rëndë është fakti që qeveria është e gatshme të lërë pacientët pa shërbim, vetëm që paratë e koncensionit t’i marrë të plota klienti i koncensionit të sterilizimit të pajisjeve kirurgjikale.

Po ashtu edhe vetë Ministria e financave raporton që kontrata e koncensionit të sterilizimit ka dalë jashtë kontrolli.
Sipas këtij raporti , parashikimi I bërë në kontratë nga qeveria ka qënë i gabuar, pasi në kontratë është 62. 957 ndërhyrje, ndërkohë që vetëm për vitin 2018 janë realizuar 117. 000 ndërhyrje.

Ulja e sasisë së ndërhyrjeve në kontratë është kryer qëllimisht.

Kështu që buxheti I shtetit ka kryer pagesat e detyrimeve për tejkalimin e numrit të ndërhyrjeve gjatë vitit që ishin 610 milion lekë, ose rreth 5 milion euro më shumë të cilat janë paguar në vitin 2019.

Partia Demokratike është e vendosur ta anullojë këtë koncesion korruptiv, që zhvat qytetarët, varfëron buxhetin e shëndetësisë dhe pasuron njerëzit e Edi Ramës.

Kosova i bllokoi, por qumështi nga Serbia pushton Shqiperinë, rrezikohen fermerët tanë

Nis, 14.10.2016. -Prmijer Srbije Aleksandar Vucic i premijer Albanije Edi Rama razgovaraju na poslovnom forumu Srbija-Albanija, danas u Oficirskom domu u Nisu. (BETAPHOTO/SASA DJORDJEVIC/MO)

Ka mjaftuar vetëm klima e pozitive e bashkëpunimit Serbi -Shqipëri që artikujt serb të qumështit, miellit, etj., të “pushtojnë” tregjet shqiptare. Pas importit të miellit me çmim të lirë dy vite më parë, këtë vit kanë vërshuar në tregjet shqiptare 4,6 mijë tonë qumësht bruto nga Serbia për llogari të fabrikave shqiptare. Prodhuesit bëjnë thirrje se qeveria shqiptare paralelisht me bisedimet për lehtësimin e tregtisë duhet të mendojë të bëjë ekonominë e saj më konkurruese.

Në sfond të bisedimeve për “Minshengin” ballkanik vendi ynë ka nisur të vuajë pasojat në fushën e tregtisë, dhe pse kushtet e lehtësimit tregtar ende nuk kanë ndodhur. Pas vërshimit të miellit serb me çmim të lirë që çoi gati në faliment fabrikat e miellit në Shqipëri më 2017-ën, një kërcënim tjetër ka nisur këtë vit.

Tonelata me qumësht të pasterizuar po importohen nga Serbia dhe shtete të tjera fqinjë për llogari të fabrikave të mëdha të përpunimit të qumështit në vend. Arsyeja se pse fabrikat shqiptare po importojnë qumështin e papërpunuar nga Rajoni lidhet me çmimin e lirë, sidomos në Serbi, pasi atje subvencionohet i gjithë procesi i prodhimit blegtoral.

Gjatë nëntëmujorit 2019, importet e qumështit të papërpunuar arritën në 13 mijë tonë sipas të dhënave konfidenciale nga Drejtoria e Përgjithshme e Doganave. Kjo sasi është sa 9 për qind e prodhimit të qumështit, që u grumbullua vitin e kaluar nga fermat shqiptare. Mbi 40 për qind e kësaj sasie u importua nga Serbia.

Më herët, administratorët e fabrikave të përpunimit të qumështit kishin pohuar se, importi i qumështit bruto nga Ballkani është më me leverdi se blerja nga fermerët në tregun vendas. Fabrikat gjithnjë e më shumë po preferojnë të importojnë lëndën e parë, por kjo tendencë do të thotë faliment për blegtorët shqiptarë dhe rënie drastike e fitimeve të tyre.

Ndërsa bizneset prodhuese në vend janë alarmuar nga konkurrenca, që po vjen nga Rajoni, pak ditë më parë në Tiranë u mbajt takimi i tretë i radhës ndërmjet Kryeministrave të Serbisë, Malit të Zi dhe Maqedonisë për krijimin e një zonë “Minishengen” në themel të së cilës do të jetë lehtësimi i tregtisë, duke hequr barrierat doganore për mallrat e shërbime.

Kryeministri i Serbisë Aleksandër Vuçic në konferencën përmbyllëse pas takimit të Tiranës tha se, kishin diskutuar se si të zhvillojmë tregtinë, të lehtësojmë tregtinë e mallrave dhe shërbimeve dhe gjithashtu edhe fluksin e kapitalit të shërbimeve. Gjithashtu Kryeministri Rama tha se vendet janë angazhuar ndër të tjera të lehtësojnë lëvizjen e njerëzve, mallrave dhe shërbimeve.

Takimet e tre kryeministrave nuk po zhvillohen nën koordinimin e axhendës së Këshillit të Bashkëpunimit Rajonal, që është edhe institucioni koordinues i nismës së Berlinit për integrimin e Ballkanit Perëndimor, por zonja Majlinda Bregu, Sekretare e Përgjithshme e këtij institucioni, pohoi se mbështet çdo propozim nga vendet e Ballkanit Perëndimor që është konform axhendës rajonale për integrim në BE.

Nikolin Jaka, Kryetari i Dhomë së Tregtisë dhe Industrisë Tiranë tha se nuk ishte i qartë për qëllimin e takimeve në kuadër të Mini Shengenit. Ai tha se çdo nismë që vjen jashtë kornizës së iniciativës së Berlinit është demagogji dhe nuk i shërben integrimit të vërtetë të Rajonit.

Por, para se të negociohet për lehtësim të tregtisë dhe tarifave, qeveria shqiptare duhet të jetë e qartë për të mbrojtur prodhimet e saj sidomos në sektorin e agropërpunimit.
Jaka tha se aktualisht Serbia e subvencionin tërësisht ciklin e prodhimit në bujqësi dhe agropërpunim, teksa kujtoi se qeveria ka akorduar vetëm 4 milionë euro subvencione në bujqësi këtë vit.

Të njëjtin shqetësim ka edhe Arben Shkodra, sekretar i Shoqatës Shqiptare të Prodhuesve, i cili thotë se Serbia i nxit bizneset e veta në strukturën e kostove dhe kjo është një arsye se pse qumështi serb, p.sh është më i liri në rajon. Ai shton se aktualisht qeveria serbe po harton një dokument për politikat industriale, që synon t’i bëjë industritë e saj më konkurruese.

Shkodra thotë se ekonomia shqiptare dhe bizneset janë shumë të pastrukturara nga brenda, ndërsa ata janë shumë më përpara dhe kjo na bën ne humbës, në rast të një hapjeje të mëtejshme të tregtisë.

Zonja Bregu thotë se lehtësimi i tregtisë është një tjetër çështje e rëndësishme e Zonës Ekonomike Rajonale. 43% e eksportuesve e konsiderojnë administrimin doganor dhe procedurat e tregtisë si një barrierë të moderuar ose të madhe. Shpeshherë kamionët presin midis 7 dhe 48 orë në kufij si pasojë e procedurave doganore. Kostoja administrative për eksportet në 6 vendet e Ballkanit perëndimor varion nga 65 dollarë amerikanë në Shqipëri deri në 232 dollarë amerikanë në Kosovë

Pas miellit vërshon qumështi më çmim të lirë nga Serbia
Nga janari në shtator u importuan nga Serbia për llogari të fabrikave shqiptare 4,6 mijë tonë qumësht i pasterizuar, duke zënë 38 për qind të totalit të importeve të qumështit me një vlerë mbi 2 milionë euro. Importues ishin fabrikat më të mëdha në vend, që e përdorën këtë produkt si lëndë të parë.

Produktet e Qumështit përbëjnë edhe kategorinë më sasinë më të lartë të importit në grupin e produkteve bulmetore, me një vlerë totale prej 6.1 milionë eurosh. Peshën kryesore e zë importi i nga Serbia me 38%, nga Italia me 30%, nga Bosnja 11% dhe Maqedonia e Veriut 9.7%.

Çmimet e Qumështit nga vendet e Rajonit Janë shumë më të ulëta krahasimisht me koston e përpunimit të qumështit në vend, duke bërë që industria e përpunimit të qumështit të kërkojë lëndën e parë nga Rajoni, duke ushtruar një konkurrence të fortë për fermerët vendas.
Në vitin 2018 prodhimi i qumështit arriti në 138 mijë tonë, ndërsa këtë vit importet e qumështit ishin 13 mijë tonë deri në shtator ose mbi 8 për qind e totalit.

Sipas të dhënave nga doganat, të përpunuara nga Monitor, qumështi nga Serbia kishte vlerën më të lirë në raport me 15 vende të tjera, nga ku importohet ky produkt. Një kilogram qumësht u faturua me 47 lekë për kilogram, e ndjekur nga Kosova me 57,6 lekë për kilogram, Bosnja me 61 lekë për kilogram, Maqedonia me 62 lekë për kilogram.

Çmimin më të lartë e kishte qumështi i importuar nga Belgjika me 291 lekë për kilogram, Britania me 203 lekë për kilogram, Bullgaria me 178 lekë për kilogram. Importet më çmim ë lartë ishin në sasi të vogla.
Burimet nga tregu pohuan se importet e qumështit nga Serbia kanë pësuar rritje të ndjeshme këtë vit.

Shqipëria inferiore në sasi dhe cilësi të eksporteve
Eksportet në Ballkanin Perëndimor po zhvendosen nga produktet kryesisht themelore në ato të teknologjisë së mesme. Ndërsa eksportet e rajonit u rriten nga 8.0 miliardë dollarë në vitin 2000

në mbi 50 miliardë dollarë në 2017-en, përbërja e shportave të eksportit ndryshoi gjithashtu. Sipas të dhënave nga CEFTA (marrëveshja e tregtisë së lirë e Europës Qendrore, tre kategoritë kryesore të produkteve të eksportuara nga rajoni në 2006 ishin hekuri, produkte çeliku, alumini dhe tekstili. Një dekadë më vonë, janë pajisjet elektrike, makineri dhe automjete, të cilat kryesisht janë produkte të drejtuara nga investime të Huaja Direkte që kërkojnë një shkallë më të madhe teknologjike dhe dijesh.

Mirëpo analizat e zhvillimit të tregtisë nga CEFTA tregojnë se ndryshimet në përbërjen e shportës së eksportit nuk kishin një ecuri të njëjtë për të gjithë Rajonin. Shqipëria, Kosova dhe Mali i Zi kanë shporta relativisht më pak komplekse eksporti, me produkte kryesisht gjysme të përpunuara dhe lëndë të para nga burimet natyrore si naftë bruto, minerale dhe ushqime të papërpunuara.

Në krahun tjetër Bosnje dhe Hercegovina, Maqedonia e Veriut dhe Serbia kanë shporta më të përparuara eksporti që përfshijnë një gamë të gjerë makinerish dhe pajisjesh, të cilat kanë bazat për përparim të mëtejshëm industrial në të ardhmen.

Rezultatet e ndryshme për eksportet e vendeve e Ballkanit janë rrjedhojë e politikave të ndryshme që vendet kanë ndjekur. Teksa Serbia dhe Maqedonia u përqendruan në hartimin e politikave agresive për tërheqjen e investitorëve në industrinë e automobilave me subvencione direkte, tre vende të tjera si Shqipëria, Kosova dhe Mali i Zi nuk ishin pjesë e këtyre përpjekjeve.

Me të njëjtën agresivitet, Serbia subvencionon bujqësinë. Ndryshe nga vendet e tjera të Rajonit, që kanë fonde buxhetore limit për subvencionin e bujqësisë, qeveria Serbe e subvencionin të gjithë kërkesën e fermerëve. Për pasojë prodhimet bujqësore janë më të lirat në Rajon. Edhe pa u lehtësuar barrierat dhe tarifat tregtare, disa produkte Serbe si Mielli dhe Qumështi kanë vënë në vështirësi qindra biznese që operojnë në sektorët e përpunimit të këtyre artikujve.

Rama i jep koncesionit të laboratorëve 3.3 milionë euro shtesë në vit, raporti i KLSH

Shërbimet laboratorike, miliona euro kosto pa parashikim në buxhet. KLSH analizon risqet dhe dëmin në buxhet vetëm në vitin e parë të koncesionit. Projekti koncesionar/PPP është miratuar nga Ministria e Financave dhe Ekonomisë, megjithëse janë mbartur risqe financiare të paanalizuar në terma sasiorë për Buxhetin e Shtetit

Vetëm në një vit, koncesioni laboratorëve do t’i kushtojë taksapaguesve 3.3 milionë euro shtesë, të cilat as nuk janë parashikuar në buxhet. Konkluzioni, nga auditimi i koncesionit më të fundit në shëndetësi, është arritur nga Kontrolli i Lartë i Shtetit (KLSH) në raportin e auditimeve të koncesioneve.

Sipas KLSH, projekti koncesionar/PPP për ofrimin e shërbimeve laboratorike është miratuar nga Ministria e Financave dhe Ekonomisë, megjithëse kostot përkatëse të tij nuk rezultojnë të jenë të parashikuara në Projektbuxhetet Afatmesme përkatëse, ku vetëm për vitin e parë të operimit, rritja në financim parashikon 3.3 milionë euro.

Projekti koncesionar/PPP, sipas studimit të fizibilitetit, ka parashikuar ofrimin e shërbimit laboratorik brenda tavaneve të projektuar me tarifat përkatëse të përllogaritura për 164 analiza sipas shtojcës 7 të studimit të fizibilitetit.

Projekti koncesionar/PPP, vetëm në vitin e parë të implementimit të tij, sipas studimit të fizibilitetit, ka përcaktuar rritjen në financim të kërkuar me rreth 3.3 milionë euro nga situata ekzistuese. Sipas argumentimit të bërë në studimin e fizibilitetit, financimi aktual vlerësohet në rreth 5.4 milionë euro dhe shpenzimi i kërkuar për implementimin e PPP në vitin e parë vlerësohet në 8.7 milionë euro.

Mekanizmi i funksionimit të PPP përfshin vendosjen e një tavani mujor buxhetor dhe faturimin e analizave nga operatori privat drejt autoritetit kontraktor, sipas çmimeve të ofruara për secilën analizë të kryer për kategoritë e përfshira për të marrë shërbimin. Vendosja e kufizimeve buxhetore në kuadër të vlerës totale mujore të lejuar për të shpenzuar dhe duke pasur parasysh tarifat e ofrimit të shërbimit të ofruar, sjell riskun e mosofrimit të shërbimit apo tejkalimit të buxhetit në rast të nevojave emergjente, thekson KLSH.

Vendosja e kufizimeve buxhetore është e lidhur drejtpërdrejt me përballueshmërinë fiskale të projektit në kushtet e ndikimit nga të dy faktorët e supozuar në lidhje me çmimin dhe sasinë e shërbimit të kërkuar. Në këtë mënyrë, zgjidhja e ofruar për realizimin e kësaj PPP nuk rezulton të jetë efektive në drejtim të ofrimit të shërbimit, konstaton KLSH. Dhënia e miratimit, pa u miratuar lista e çmimeve, përfshin ndër të tjera cenimin e përballueshmërisë fiskale të projektit në tërësi, duke qenë se mbështetja buxhetore përfshin pagesa për sasinë e shërbimit të ofruar sipas çmimit të përcaktuar.

Vlera totale e kontratës, sipas projektbuxhetit 2020 është 13 miliardë lekë, ose rreth 106 milionë euro. Nëse kosto do të rritet me 3.3 milionë euro çdo vit, sipas konstatimit të KLSH-së, atëherë vlera totale e saj do të rritej me 33 milionë euro, duke u rritur me 24% për të arritur në 138 milionë euro (shënim i Monitor).

Precedenti, si u rrit kosto e koncesionit të sterilizimit
Një dukuri e tillë ka ndodhur tashmë me koncesionin e sterilizimit, ku kosto po rritet çdo vit. Në projektbuxhetin e vitin 2020, në tabelën që sqaron financimet buxhetore për koncesionet, Ministria e Financave raportoi se vlera totale e kontratës për koncesionin e sterilizimit të mjeteve kirurgjikale në salla do të arrijë në 16.5 miliardë lekë, nga 10 miliardë lekë që ishte raportuar në buxhetin e vitit 2018.

Vlera e financimit për koncesionin e sterilizimit është rritur me 65% në harkun e dy viteve. Koncesioni, i cili nisi në vitin 2015 dhe do të përfundojë në vitin 2025, do të financohet me më shumë se 1.6 miliardë lekë në vit, teksa kontrata e hartuar pa studim fizibiliteti shfaqi defekt që në vitet e para të saj.

Kontrata parashikon pagesë për çdo set të përdorur gjatë operacioneve. Që në vitin e dytë, koncesioni ka kryer operacione më shumë se parashikimet e qeverisë. Madje vitin e kaluar, Fondi i Sigurimit të Detyrueshëm Shëndetësor, që menaxhon pagesat për çdo faturë të koncesionit të sterilizimit, pagoi realisht 2 miliardë lekë, rreth 3 milionë euro më shumë se fondi i parashikuar. Në pamundësi për të rishikuar kontratën, Qeveria nëpërmjet FSDKSH-së u ka kërkuar spitaleve të reduktojnë numrin e operacioneve, duke vënë kuota mujore për secilin spital. Për spitalin e Durrësit është sugjeruar të ulet numri i operacioneve me rreth 20% në krahasim me një vit më parë.

Koncesioni laboratorëve
Kontrata koncesionare “Për ofrimin e shërbimit laboratorik të spitaleve universitare, rajonale dhe atyre bashkiake të Sarandës dhe Lushnjës” u firmos në mbledhjen e 24 prillit 2019 nga zv.kryeministri Erion Braçe, në mungesë dhe me porosi të kryeministrit Edi Rama.

Vendimi përmbyll përpjekjet 5-vjeçare të qeverisë për dhënien me koncesion të 18 laboratorëve të analizave mjekësore të vendit, në të njëjtat gjurmë me tre kontratat e tjera të Partneritetit Publik- Privat në shëndetësi për kontrollin mjekësor bazë (Check-Up), hemodializën dhe sterilizimin e pajisjeve kirurgjikale.

Kontrata koncesionare “Për ofrimin e shërbimit laboratorik të spitaleve universitare, rajonale dhe atyre bashkiake të Sarandës dhe Lushnjës” u firmos në mbledhjen e 24 prillit nga zv.kryeministri Erion Braçe, në mungesë dhe me porosi të kryeministrit Edi Rama.

Vendimi përmbyll përpjekjet 5-vjeçare të qeverisë për dhënien me koncesion të 18 laboratorëve të analizave mjekësore të vendit, në të njëjtat gjurmë me tre kontratat e tjera të Partneritetit Publik- Privat në shëndetësi për kontrollin mjekësor bazë (Check-Up), hemodializën dhe sterilizimin e pajisjeve kirurgjikale.
Sipas projektbuxhetit 2020, vlera totale e koncesionit të laboratorëve është 13 miliardë lekë, ose rreth 106 milionë euro.

Projekt i paqëndrueshëm dhe shpenzime me mospërputhje
Projekti koncesionar/PPP për ofrimin e shërbimit laboratorik është miratuar nga Ministria e Financave dhe Ekonomisë (MFE) megjithëse paraqitet i paqëndrueshëm dhe fizibël, duke qenë se evidentohen mospërputhje materiale ndërmjet vlerave në supozime dhe analizave në flukset e parasë përkatësisht 1 milion euro për shpenzimet operative, 0.7 milion euro për investimet dhe 0.9 milion euro për fitimin bruto, sipas KLSH.

Koncesioni paraqet pagesa të shtuara në drejtim të Buxhetit të Shtetit si pasojë e projektimeve të gabuara të numrit të analizave, mungesës së të dhënave të ponderuara me bazë çmimin dhe kthim nga investimi më i lartë se ai i deklaruar për koncesionarin si pasojë e gabimeve në vlerat e paraqitura në flukset e parasë në krahasim me supozimet përkatëse.
Sipas raportit ka gabime materiale në strukturën e financimit për vlerën e të ardhurave, shpenzimeve operative dhe investimeve dhe kryerja e analizave të paargumentuara në lidhje me sasinë dhe koston e shërbimit të ofruar.

Për këtë arsye, KLSH rekomandon se nga ana e Ministrisë së Financave dhe Ekonomisë të analizohen të gjithë elementet ekonomike dhe financiare të projektit dhe të refuzohen projektet të cilat paraqesin mangësi në drejtim të treguesve financiarë të projektit, mangësi, gabime dhe mospërputhje materiale ndërmjet zërave financiarë dhe analiza të gabuara. Ministria e Financave, në bashkëpunim me autoritetin kontraktor, të analizojë efektet e problematikave të identifikuara më sipër në studimin e fizibilietit të cilat janë mbartur në kontratë me qëllim ezaurimin e të gjitha hapave ligjorë për eliminimin e efekteve negative financiare për Buxhetin e Shtetit.

Kosto e laboratorëve, 5.4 milionë euro
Nga auditimi konstatohet se në studimin e fizibilitetit, kosto aktuale operative në lidhje me ofrimin e shërbimit laboratorik nga 18 subjektet publike të propozuara për t’u dhënë me koncesion është 5,398,147 euro. Këto të dhëna të paraqitura në studim fizibiliteti janë të marra mbi bazën e pyetësorëve drejtuar këtyre institucioneve, ku varianca e buxhetit laboratorik ndaj totalit spitalor varion nga 1% në 12.8%.

Po në të njëjtin studim, mbi vëllimin total të analizave të ofruara në vitin 2014, raportohet se sipas Fondit të Sigurimit të Detyrueshëm të Kujdesit Shëndetësor (FSDKSH) analizat e ofruara për vitin 2014 janë në shumën 4,584,039, ndërkohë që numri i përgjithshëm i analizave të deklaruara nga të 18 spitalet është 4,878,463.

Në zgjidhjen e ofruar në studim fizibiliteti është parashikuar edhe rritja e gamës së analizave që do të kryhen, duke u miratuar nga 105 analiza në 164 analiza të ofruara në total, me një vëllim të përgjithshëm të parashikuar në vitin e parë të koncesionit në rreth 6.06 milionë analiza në vit, nga të cilat 5.76 milionë të ofruara për pacientët e siguruar, të cilët respektojnë sistemin e referimit.

Nga auditimi konstatohet se të dhënat historike të prezantuara, në disa raste mungojnë, në disa raste sipas mënyrave alternative të sigurimit të tyre janë konfliktuale dhe në disa raste janë të vjetruara. Në këtë mënyrë, supozimet e ngritura mbi të dhëna me problematika të atilla janë në thelb të cenueshme dhe me ndikim të drejtpërdrejtë në projektimin e treguesve financiarë të projektit.

Kostot operative të propozuara si pasojë e zgjidhjes së ofruar me anë të këtij koncesioni vlerësohen të jenë nga 5.85 milionë euro në vitin e parë deri në 8.87 milionë euro në vitin e 10, duke ndryshuar në raport me vëllimin e shërbimit të ofruar, duke qenë se projeksioni i analizave të ofruara është në rritje sipas supozimeve të bëra në faqen 57 të studimit të fizibilitetit.

Ndërmjet të dhënave mbi flukset që angazhon realizimi i projektit ekzistojnë diferenca të ndjeshme, ku në vitin e parë të operimit njëherë kostot e operimit vlerësohen rreth 5.85 milionë euro, ndërkohë që në analizën e flukseve të parasë, këto kosto përcaktohen në rreth 6.86 milionë euro.

Kostot e investimit janë parashikuar të kryhen në dy faza me qëllim kthimin e aseteve të krijuara në përfundim të afatit të koncesionit në gjendje pune. Në fazën e parë, përpara nisjes së ofrimit të shërbimit, është parashikuar investimi në rreth 7 milionë euro, nga të cilat 4.57 milionë euro vetëm në pajisje laboratorike.

Në vijim, vetëm për pjesën e pajisjeve laboratorike është parashikuar riinvestimi në shumën 3.38 milionë euro sipas analizës së kryer në studimin e fizibilitetit. Këto parashikime për investimin fillestar dhe riinvestimin janë paraqitur në faqen 56 të studimit të fizibilitetit.

Nga auditimi konstatohet se në analizën e flukseve të parasë sipas shtojcës 5, riinvestimi, respektivisht në vitet 5, 6, 8, 9 dhe 10 është vlerësuar në rreth 4.1 milionë euro. Këto diferenca, paraqesin ndikim në vlerësimin e treguesve financiarë të projektit, me rreth 700,000 euro pa marrë në konsideratë vlerën në kohë të parasë dhe me efekt të drejtpërdrejtë në cilësinë e aseteve të dorëzuara në përfundim të afateve të koncesionit.

Me ndryshimet e bëra në studimin e fizibilitetit me shkresën nr. 13071/2 prot. MFE datë 16.12.2016, një pjesë e të ardhurave janë reduktuar, duke hequr pjesën për pacientët që nuk respektojnë sistemin e referimit, të cilat janë parashikuar të mos financohen nga Buxheti i Shtetit, por të kryhen në operatorët privatë të ofrimit të shërbimit.

Nga auditimi konstatohet se në lidhje me këto ndryshime të kryera në studimin e fizibilitetit nuk është përcaktuar efekti që të ardhurat e riprojektuara kanë në të gjithë treguesit financiarë të projektit. Nga MFE, me shkresën nr. 13071/3 prot. MFE datë 19.12.2016 është dhënë dakordësia për të dhënat e përditësuara pa kryer një analizë të tyre, me argumentin se këto përditësime nuk shoqërohen me efekte buxhetore shtesë.

Nga auditimi konstatohet se ato shoqërohen me efekte të drejtpërdrejta në treguesit financiarë të projektit, duke qenë se të ardhurat përbëjnë fluksin hyrës kryesor të parasë, me nivelin e kërkuar të investimeve për ofrimin e shërbimeve dhe shpenzimet përkatëse operative.

Duke qenë se nga studimi fillestar i fizibilitetit ka ndryshuar një komponent i rëndësishëm i ofrimit të shërbimit, konstatohet se nga ana e MFE nuk është kryer një analizë e detajuar mbi efektin në flukset e parasë dhe në treguesit financiarë të projektit për ndikimin mbi të ardhurat dhe shpenzimet operative sipas vëllimit të riprojektuar të analizave.

Buxheti do të shpenzojë 8.7 milionë euro për 6 milionë analiza
Sipas studimit të fizibilitetit të dorëzuar, shpenzimi i buxhetit për këtë PPP, që përfaqëson të ardhura të siguruara të projektit në vitin e parë janë projektuar 8.7 milionë euro ose rreth 1.757 euro/analizë, raportuar në faqen 6 të studimit të fizibilietit.

Në momentin që janë projektuar 6.06 milionë analiza në vitin e parë, referuar një mesatareje prej 1.757 euro për analizë, të ardhurat e përllogaritura vlerësohen rreth 10.65 milionë euro dhe jo 8.7 milionë euro sikurse janë raportuar në faqen 60 të studimit të fizibilitetit. Kjo sjell një diferencë prej 1.95 milionë eurosh me nënvlerësim të ardhurash potenciale të projektit sipas supozimeve mbi numrin e analizave të ofruara, duke rënduar në mënyrë të pajustifikuar fluksin real dalës për Buxhetin e Shtetit.

Mesatarizimi i çmimit nuk reflekton një parashikim real të të ardhurave të koncesionit nga Buxheti i Shtetit, duke sjellë projeksion jo të saktë të treguesve financiarë të projektit dhe nga ana tjetër të shpenzimit real që kushtëzon pagesa në të ardhmen për Buxhetin e Shtetit.

Nga auditimi konstatohet se çmimet e analizave të ofruara janë të ndryshme dhe në asnjë rast nuk është kryer një studim në lidhje me peshën specifike të analizave të përdorura sipas tipologjive të atyre të ofruara. Rrjedhimisht, edhe projeksioni i të ardhurave bazuar në totalet e analizave vlerësohet i dobët dhe cenon fizibilitetin e projektit dhe projeksionet reale të flukseve hyrëse.

Fitimet e koncesionarit dhe risqet për buxhetin
Në seksionin e projeksionit të fluksit të parasë është projektuar edhe fitimi i projektit bruto. Sipas referencave të EBITDA (fitimet para interesave, taksave, amortizimit dhe zhvlerësimit) të paraqitur në studim, konstatohet se diferenca ndërmjet të ardhurave dhe shpenzimeve nuk reflekton llogaritjet matematikore përkatëse.

Ekziston një diferencë në rreth 875 mijë euro në total. Diferencat në EBITDA të rillogaritura nga grupi i auditimit në bazë të të dhënave të paraqitura në studim fizibiliteti, reflektojnë një nënvlerësim të fitimit bruto të llogaritur, i cili në total jep një efekt në nënvlerësim të fluksit të parasë në dispozicion të projektit dhe të treguesve financiarë të projektit.

Projekti koncesionar/PPP është miratuar nga MFE megjithëse janë mbartur risqe financiare të paanalizuar në terma sasiorë për Buxhetin e Shtetit.
Risqet kryesore të përfshira në studimin e fizibilitetit me impakt në Buxhetin e Shtetit përfshijnë:

Risku i kërkesës është përcaktuar të përballohet nëpërmjet vendosjes së tavaneve buxhetore mujore ku do të paguhet vetëm për nivelin e shërbimit të ofruar, pra duke aplikuar tarifën përkatëse mbi numrin e analizave të referuara.

Risku social në këtë projekt lidhet me risqet që vijnë si pasojë e shkurtimit të personelit aktual në laboratorët publikë spitalorë. Një nga çështjet kryesore të vlerësuara si me mangësi në studimin e fizibilietit janë edhe kostot e personelit, të cilat vlerësohen të tepërta si rrjedhojë e pajisjeve të vjetruara që përdoren.

Burimet njerëzore të shërbimit laboratorik publik përfshijnë rreth 504 punonjës në 18 laboratorë, ndërkohë që ky numër pritet të reduktohet në rreth 390 punonjës sipas propozimit të studimit të fizibilitetit, me kategorinë më të prekur të shkurtimeve në mjekët e laboratorit.

Kostot sociale që shoqërojnë riskun social të lidhur me shkurtimet e mundshme nga puna nuk rezultojnë të jenë parashikuar në koston e përgjithshme të projektit. Ky risk është transferuar në autoritetin publik dhe të gjitha shpenzimet që lidhen me to, përbëjnë një kosto shtesë të autoritetit publik, duke përfshirë dëmshpërblimet për ndërprerjen e marrëdhënieve të punës, dëmshpërblimet për njoftimin apo kostot e lidhura me vendimet gjyqësore.

Risku i inflacionit nuk rezulton të jetë analizuar dhe nuk rezulton të jetë përcaktuar nëse përballohet nga autoriteti kontraktor apo nga operatori privat.
Risku i kursit të këmbimit është përcaktuar të transferohet të koncesionari privat sipas faqes 79 të studimit të fizibilitetit ku në analizën e vlerës për para është përcaktuar: “Ndër risqet e transferuara te koncesionari privat përfshihet edhe pika g duke cituar: g) Rreziku i valutës së huaj. Reagentët përfaqësojnë 30% të shpenzimeve operative dhe janë të emërtuara në euro”.

Risku i normës së interesit nuk rezulton të jetë analizuar dhe nuk rezulton të jetë përcaktuar nëse përballohet nga autoriteti kontraktor apo nga operatori privat.
Nga auditimi konstatohet se nuk rezultojnë të jenë analizuar risqet e lidhura me normën e interesit për sigurimin e financimit dhe nga ana tjetër, për normën e inflacionit. Ndarja e këtyre risqeve nuk rezulton të jetë përcaktuar ndërmjet palëve dhe në të njëjtën kohë nuk është përcaktuar efekti i tyre i mundshëm në pagesat e planifikuara për t’u kryer nga Buxheti i Shtetit.

Projekti me të dhëna të pasakta
Projektimet e vëllimeve të analizave konstatohen se janë kryer në bazë të të dhënave historike të vitit 2014. Gama e analizave të ofruara është planifikuar të rritet nga 105 në 164 analiza të ofruara, megjithatë lista e re ka përfshirë vetëm 160 analiza sipas shkresës nr. 13071/2 prot. MFE datë 16/12/2016.

Rritja e gamës së analizave të ofruara jep ndikim në sasinë e shërbimit të kërkuar, që në kushtet e tarifave të përcaktuara, përkthehet në koston totale të shërbimit për Buxhetin e Shtetit. Kostoja totale e shërbimit për Buxhetin e Shtetit është subjekt i analizës që duhet të zhvillojë MFE për të vlerësuar nëse është i përballueshëm.

Nga auditimi konstatohet se nuk ka një analizë të detajuar në lidhje me efektin e pritshëm në kosto për mbështetjen e supozimeve, si pasojë e rritjes së gamës së analizave të ofruara. Gjithashtu, vendosja e tavaneve buxhetore, sipas parashikimit të bërë në studimin e fizibilitetit për çdo vit në mënyrë që të mos cenohet Buxheti i Shtetit, si pasojë e rritjes së numrit të analizave, vendos kufizime në nivelin e shërbimit të ofruar. Në kushtet e përcaktimit të tavaneve kufi për t’u shpenzuar, vendosjen e tarifave të reja fikse për analiza të ofruara dhe mungesën e të dhënave analitike për llojet e analizave të ofruara dhe të projektuara për t’u ofruar, ofrimi i shërbimit mund të kufizohet si pasojë e tejkalimit të kufijve buxhetorë.

Nga auditimi konstatohet se rritja e kërkuar për pagesat e projektuara fikse në nivel tavani, nuk rezulton të jetë e parashikuar në programin buxhetor afatmesëm si një zë më vete, sikurse është referuar edhe nga Ministria e Financave dhe Ekonomisë në shkresën përkatëse. Pavarësisht evidentimit të këtij fakti në lidhje me përballueshmërinë e këtij projekti për Buxhetin e Shtetit është shprehur dakordësia në parim, pa refuzuar me vendim vijueshmmërinë e projektit në stadet e mëpasshme.

Mënyra më e mirë e të ushqyerit sipas moshës

Ushqyesit në trupin tuaj shkaktojnë ndryshime, ndërsa mosha juaj rritet, gjë që do të thotë se ajo që ju bëri mirë në moshën 20-vjeçare, mund të mos funksionojë po aq mirë në moshën 40-vjeçare. Ndiq këto këshilla për të përmirësuar shëndetin fizik dhe mendor…

Kur je 20, ha salmon
Të njëzetat nuk janë gjithmonë kohë thjesht qejfi dhe gallate, por për fat të mirë, përtypja e këtij peshku të ujërave të ftohta, mund të ndihmojë për të parandaluar apo trajtuar depresionin, një gjendje ku gratë kanë gati dy herë më shumë shanse të bien sesa burrat.

Për fat të keq, një e katërta e krizave të jetës janë që të gjitha tepër të zakonshme. Studimet tregojnë se depresioni ka më shumë gjasa të zhvillohet fillimisht mes moshës 15 dhe 34 vjeç.

Por salmoni është i pajisur me acide yndyrore omega-3, të cilat mund të stabilizojnë ndjenjat e tua duke rritur nivelin e serotoninës, lëndës që të bën të ndihesh mirë.

“Në moshën 20-vjeçare ka gjasa që ju po punoni shumë dhe po kaloni kohë me shoqërinë e ndoshta nuk keni kohë për të gatuar, kështu që bazoheni më së shumti te dy vakte të paragatuara.

Nëse dy herë në javë përdorni salmonin, atëherë bëni shumë mirë”, thotë Ruth Frenchman, një autore librash mbi dietat. “Nëse përzieni salmonin me sallatë dhe me pak majonezë me yndyrë të ulët për drekë, mund t’iu shijojë shumë.”

Në moshën 30 vjeç: vezë dhe spinaq
Kjo është koha kur ju bëni fëmijë, kështu që ka gjasa që jeni njëkohësisht duke ushqyer fëmijën me gji apo jeni shtatzënë. Mbajeni veten mirë me një omletë me spinaq dhe qumësht çdo mëngjes.

E verdha e vezëve dhe spinaqi përmbajnë kolinë, një ushqyes që ndihmon trurin e fëmijës të zhvillohet siç duhet. Instituti i Mjekësisë rekomandon konsumimin e 425 mg koline në të gjithë kohën, 450 mg nëse jeni shtatzënë dhe 550 mg nëse po jepni ushqim me gji.

Një vezë e madhe do të japë 145 mg kolinë dhe një gjysmë kupe me spinaq do të të japë 240 mg. Spinaqi ka më shumë prioritet, sepse përmban edhe një ushqyes tjetër të vlefshëm për nënat, folatin, i cili ndihmon në shmangien e lindjeve me defekte. Një gjysmë gote me spinaqin e gatuar lehtë jep rreth 130 mcg folat, një e treta e asaj që rekomandojnë mjekët për gratë në këtë moshë.

Kur je shtatzënë, duhet të synohet 600 mcg dhe kur je me qumësht, duhet të synosh 500 mcg. Nëse nuk arrin këto nivele përmes dietës, mund të pyesësh mjekun nëse marrja e suplementeve është një ide e mirë.

Kur je 40: mish viçi pa dhjamë dhe brokoli
Për ata që dashurojnë hamburgerët në këtë moshë, kjo është fat. Mishi i viçit pa dhjam përmban shumë hekur, një ushqyes që ndihmon në prodhimin e qelizave të kuqe të gjakut, furnizuesit e trupit me oksigjen dhe që mbajnë nivelin e energjisë lart.

Mjekët rekomandojnë 18 mg në ditë për gratë në moshën 40 vjeç dhe 27 mg gjatë shtatzënisë. Nevojiten 9 mg kur je me qumësht. Rreth 120 gramë mish do të sigurojnë 4 mg hekur.

Por, për shkak se mjekët e kancerit rekomandojnë kufizimin e konsumit të mishit të kuq në rreth 520 gramë në javë, më shumë se kaq mund të shkaktojë sëmundje zemre dhe rrezik kanceri, duhet të kërkohet hekur nga burime të tjera, si karkalecat e detit apo farat e kungullit.

Kur je në të dyzetat, është gjithashtu me rëndësi kritike të konsumosh zarzavate si brokoli, për shkak se reduktojnë rrezikun e kancerit të gjirit.

Në të 50-at: jo ose vetëm kos me yndyrë të ulët
Ju duhet të keni dëgjuar për përfitimet e shumta që vijnë nga kosi me nivel yndyre të ulët ose pa yndyrë. “Estrogjeni përmban kalcium në kockat tuaja, por pas menopauzës, ju filloni të humbni estrogjen, dhe rrjedhimisht humbisni kalcium dhe fuqinë e kockave”, thotë Joan Salge Blake, një nutricist.

Kosi siguron afërsisht 300 mg ose një të katërtën e kalciumit ditor të nevojshëm. Për pjesën tjetër, pini qumësht pa yndyrë dhe lëng portokalli të fortifikuar me kalcium apo hani djathë me yndyrë të reduktuar.

Për të ndihmuar trupin tuaj të absorbojë kalciumin, flisni me mjekun për mundësinë e marrjes së suplementit me vitaminë D, megjithëse ju mund ta merrni këtë vitaminë edhe përmes ushqimeve, si kërpudhat apo nga dielli. Gjithsesi është e vështirë të marrësh vitaminë D mjaftueshëm përmes dietës.

Bishtajore në moshën 60-vjeçare
Ka një këngë që këndohet në shkollat fillore në SHBA: “Groshët, groshët, janë të mira për zemrën”.

Kjo është në fakt edhe shkencërisht e vërtetë. Të gjitha llojet e bishtajoreve, bizelet, bathët, groshët apo grosha qorre etj., përmbajnë nivel të lartë potasi, gjë që ndihmon në uljen e presionit të gjakut, një faktor i njohur për sëmundjet e zemrës.

Këto mrekulli të vogla janë gjithashtu të pasura me fibra, të cilat ju ndihmojnë të ndiheni të ngopur dhe të mbani një peshë të shëndetshme. Lufta kundër obezitetit dhe presionit të lartë të gjakut është e rëndësishme pas kësaj moshe, sepse gratë mbi 55 vjeç kanë dy herë më shumë gjasa të goditen nga një atak kardiak në krahasim me burrat apo gratë më të reja.

A është vrapi i dëmshëm për nyjet?

Qoftë nëse jeni duke ushtruar për një garë vrapimi apo thjesht e bëni për të mirëmbajtur formën e trupit, frika se kjo do të ketë ndikim të keq në nyej, është frikë mjaftë e zakonshme.

Dhimbja e nyejve është ndër problemet më të zakonshme të plakjes – mbi 25 për qind e meshkujve priren të zhvillojnë artritin – dhe, nga frika se po e shpejtojnë këtë proces, ata heqin dorë nga ushtrimet e tyre.

Sidoqoftë, Lawrence Berkeley National Laboratory ka zbuluar se personat që vrapojnë kanë më pak rrezik të zhvillojnë dhimbje në nyej sesa ata që nuk janë aktivë fizikisht. Kjo do të thotë se mund t’i vraponi disa maratona në vit pa brenga.

Hulumtuesit tregojnë se rrezikun më të madh për problemet në nyej e paraqet mbipesha, dhe studiuesit për këtë kanë zbuluar një ndërlidhje mes zvogëlimit të dhimbjeve dhe kalorive që digjen gjatë ushtrimeve.

Dr. Frederik Fuchs rekomandon që të vraponi lehtë, të bëni zgjatje dhe të vraponi në park, e jo në shirit vrapues (treadmill).

Veç kësaj, ai rekomandon të merrni sasinë e rekomandueshme të vitaminës D, pasi që dielli i rregullon nivelet e kalciumit dhe fosfatit – thelbësore për shëndetin e eshtrave – përderisa mungesa e tyre shpinë në osteoporozë.

Mos e injoroni kurrë humbjen e peshës, mund të jetë sëmundje e rëndë

Simptomat e kancerit të mushkërive mund të jenë të vështira për t’u vërejtur në fazat e hershme. Por shenjat e njohura të këtij kanceri përfshijnë kollitjen dhe dhimbjen në gjoks.

Megjithatë, përveç këtyre dyjave, ekspertët bëjnë thirrje që asnjëherë të mos e injoroni edhe humbjen e pashpjegueshme të peshës, pasi që është një nga simptomat kryesore.

Kanceri i mushkërive është një nga llojet më të zakonshme të kancerit në botë, ndërkaq kryesisht i prek njerëzit mbi 40 vjet.

Përveç humbjes së pashpjegueshme të peshës dhe kollit të vazhdueshëm, ekspertët shëndetësorë tregojnë se simptomat e kancerit në mushkëri përfshijnë edhe kollin me gjak, problemet me frymëmarrje dhe dhimbjet në gjoks.

Në fakt, nëse rregullisht keni infeksione në gjoks dhe ndiheni të lodhur, ju jeni më të rrezikuar nga ky lloj i kancerit.

Doktorët thonë se nëse e keni pasur ndonjërën nga simptomat e lartcekura për më gjatë se tri javë, urgjentisht duhet të konsultoheni me doktorin.

Vlen të ceket se vetëm në Mbretërinë e Bashkuar diagnostikohen 44,500 njerëz me kancer në mushkëri brenda vitit.

Presidenti Trump i shkruan Haradinajt!

Kryeministri i Kosovës në detyrë, Ramush Haradinaj ka njoftuar se ka pranuar letër urim për festat e fundvitit nga Presidenti i Shteteve të Bashkuara të Amerikës, Donald Trump, raporton Express.

Përmes një postimi në llogarinë e tij në Facebook, Haradinaj ka thënë se marrëdhënia e Kosovës me ShBA’në është speciale dhe e përhershme.

“Kjo marrëdhënie e fuqishme dëshmohet edhe me këto urime por edhe më lidhjet që kemi krijuar tash e sa kohë, e për të cilat ne jemi përherë mirënjohës”, ka shkruar Haradinaj.

Haradinaj poashtu ka thënë se Kosova qëndron e palëkundur në koalicionin global të udhëhequr nga Amerika.

Gara hapësinore për eksplorimin e Marsit dhe planet për 2020

Gara e parë për hapësirën, vuri përballë njera tjetërës Shtetet e Bashkuara dhe atë që njihej atëhere si Bashkimi Sovjetik, se kush do të bënte udhëtimin e parë në hapësirë. Gara Hapësinore e Shekullit 21 është një përpjekje globale për të dërguar njeriun në Mars.

Zërit të Amerikës i hedh një vështrim planeve të agjencive hapësinore për të hulumtuar Planetin e Kuq në vitin 2020. Gjysmë shekulli pas uljes në Hënë, banorët e tokës po planifikojnë rrugën e re në Garën Moderne të Hapësirës.

“Ne kemi në plan të bëjmë eksplorimin e parë të Marsit rreth vitit 2020”, thotë Wu Yanhua nga Administrata Kombëtare e Hapësirës në Kinë.

Agjencitë hapësinore në vitin 2020 planifikojnë të dërgojnë robotë eksperimentalë që duhet të udhëtojnë rreth një çerek miliardë kilometra në hapësirë për të studiuar Marsin përpara udhëtimit me njerëz në bord.

NASA po planifikon një mision në korrik për të studiuar një shtrat lumi në Mars, që dikur kishte ujë, në kërkim të shenjave të jetës në formë mikrobesh të lashta të fosilizuara, përpara se të sjellin gurët në Tokë në vitet 2030.

Planet e Kinës për vitin 2020 janë dërgimi i një sonde në Mars dhe një sonde tjetër në orbitën e Marsit.

“Plani ynë është të përfundojmë fluturimin rreth Marsit, uljen e një sonde dhe eksplorimin në një udhëtim, ashtu siç bëmë me misionin tonë në Hënë”, thotë Wu Yanhua nga Administrata Kombëtare e Hapësirës në Kinë.

Kjo zonë testimi pranë Pekinit simulon uljen e një sonde në Mars, ku forca e gravitetit është sa një e treta e asaj në Tokë.

Agjencia Evropiane e Hapësirës dhe ajo ruse Roscosmos, kanë bashkuar forcat për një mision të quajtur ExoMars. Roboti i tyre është pajisur me një mjet shpimi për të studiuar thellësitë e Marsit. Ekipi është në garë për të qënë gati për inspektimin përfundimtar në prill.

“Nëse do ta kalojmë me sukses inspektimin, atëherë do të marrim autorizimin për të dërguar sondën në Baikonur (Kazakistan) për një nisje brenda periudhës 26 korrik dhe 11 gusht.

Nëse nuk e arrijmë këtë afat, atëherë misioni ynë mund të shtyhet për më shumë se dy vjet. Mund ta imagjinoni se sa të mobilizuar jemi për të zgjidhur problemet e fundit, me të cilat po përballemi”, tha Francois Spoto, anëtar i Misionit ExoMars nga Agjencia Evropiane e Hapësirës.

Një ulje e suksesshme në 2021 do të ishte e para për Agjencinë Evropiane të Hapësirës, pas një dështimi në vitin 2016.

Emiratet e Bashkuara Arabe synojnë të dërgojë sondën e parë në korrik. E quajtur Misioni i Shpresës, ajo do të jetë sonda e parë arabe dhe islamike që do të arrinte në orbitën e Marsit.

“Ajo do të studiojë atmosferën e poshtme, të mesme dhe të sipërme të Marsit, dhe do të përpiqet të kuptojë se si rrjedhin gazrat nga Marsi”, thotë Sheikha Al Maskari nga Agjencia Hapësinore e Emirateve të Bashkuara Arabe.

Në sipërfaqen e Marsit aktualisht ndodhen dy sonda funksionuese dhe gjashtë satelitë. Deri më tani, vetëm Shtetet e Bashkuara kanë arritur të zbarkojnë me sukses në Mars dhe po operojnë një sondë që ndodhet atje.

A po largohet Ballkani nga BE-ja?

Viti 2019 nuk ishte një vit i mbarë për njerëzit në periferinë e Bashkimit Europian, në Europën Juglindore. Ndryshe nga sa premtoi, BE në samitin e tetorit nuk dha dritën jeshile për çeljen e negociatave me Maqedoninë e Veriut dhe Shqipërinë, shkruan agjencia gjermane e lajmeve, dpa në një analizë për gjendjen në Ballkan me fillimin e këtij viti. Franca dhe vende të tjera dolën kundër tyre.

Rreziku i thyerjes së besimit
Në Serbi dhe Malin e Zi, dy vende që i kanë çelur ndërkohë negociatat, janë forcuar tendencat autoritare të forcave qeverisëse. Presioni ndaj intelektualëve dhe mediave kritike është rritur.

Gjendja në Shqipëri nuk është më e mirë, një vend ky jo shembull demokracie, shkruan dpa. Në nëntor Shqipëria u trondit nga një tërmet i rëndë me dhjetëra viktima. Por „Jo-ja” e bisedimeve të anëtarësimit ishte shumë e rëndë. Në Maqedoni kjo solli zgjedhje të parakohshme që do të mbahen më 12 Prill.

Në rajonin e Ballkanit mosçelja e negociatave shihet si thyerje e besimit, si shprehje kërcënuese e „lodhjes nga zgjerimi” në vendet bazë të BE. Në një kohë që BE kishte vendosur në samitin e saj në Selanik në vitin 2003, se të gjitha vendet e Ballkanit Perëndimor e kanë perspektivën e anëtarësimit.

Por deri më tani, kësaj ia ka dalë vetëm Kroacia, që u anëtarësua në vitin 2013. Për vendet e tjera të Ballkanit perspektiva po sfumohet në horizont, shkruan dpa, madje ato rrezikojnë ta humbasin atë, por a po rrezikon edhe vetë BE humbjen e Ballkanit?

Tentativat ruse, kineze dhe turke
Alternativa të tjera, si Rusia, Kina apo Turqia janë në pritje. „BE ka lënë një vakuum, të cilin Rusia e mbush me dëshirë”, thekson Sonja Biserko, që drejton në Beograd Komitetin e Helsinkit për të Drejtat e Njeriut. „Kina vjen nga ana tjetër me shumë para, që ofrohen në formë të kredive, pa standarde dhe pa kritere.”

Kurse Moska i jep mbështetje sidomos Serbisë, që nuk do ta pranojë humbjen e Kosovës. Dihet, se Moska bllokon me veton e saj pranimin e Kosovës në Kombet e Bashkuara. Kurse në Bosnje-Hercegovinë, Rusia mbështet burrin e fortë të serbëve boshnjakë, Milorad Dodik, shkruan dpa.

Në këtë vend të shkatërruar nga lufta në vitet 1992-1995, Dodik paralizon zhvillimet me qëndrimet e tij separatiste. Pa harruar Malin e Zi, ku në tetor 2016, një puç i organizuar nga agjentë rusë, por i dështuar, do të duhej të pengonte anëtarësimin e vendit në NATO.

Qëllimi i Rusisë, thekson dpa, është që të krijojë në Ballkan një „brez të vendeve neutrale nga ana ushtarake”, ka thënë ambasadori rus në Shkup, siç duket edhe nga dokumente të brendshme të Ministrisë së Jashtme në Shkup nga viti 2017. Por Moska nuk mundi ta ndalë anëtarësimin e Malit të Zi dhe Maqedonisë së Veriut. Serbia e përjashton anëtarësimin pas bombardimeve të vitit 1999. Në Bosnje, Dodik përpiqet të pengojë çdo afrim me aleancën veriore-atlantike.

Kina nga ana e saj me strategjinë e „Rrugës së Re të Mëndafshit” ndjek interesa ekonomike me konceptin e saj ndërkontinental. Ballkani ka rolin e një zone tranziti në këtë kontekst. Pekini ka arritur të marrë shumicën e aksioneve në portin e Pireut, dhe po modernizon hekurudhën mes Beogradit dhe Budapestit.

Projektet financohen me kredi jo edhe aq të lira nga bankat shtetërore kineze. Firmat kineze i marrin në dorë ato, shpesh edhe me punëtorë „të importuar” nga Kina. Bilanci i krijimit të vlerës për këto vende kredimarrëse është i dobët. Mali i Zi rrezikon për shkak të një autostrade të financuar nga Kina të futet në borxhe të rrezikshme.

Edhe Turqia me presidentin e saj autokrat, Recep Tayyip Erdogan kërkon afrimin me aktorët e politikës myslimane, por jo vetëm me ta. Partia, SDA që kontrollon kryesisht pjesën boshnjake-myslimane e nderon Erdoganin si fatsjellës. Por edhe presidenti serb, Aleksandar Vuçiç ka marrëdhënie të mira me Erdoganin. Interesat e Erdoganit janë kryesisht ekonomike: një treg për mallrat turke. Nga ana tjetër ai kërkon të rrisë edhe influencën gjeopolitike.
Vërtet po e bëjnë për vete Ballkanin Rusia, Kina dhe Turqia?
„Sigurisht entuziazmi në rajon për BE po ftohet dukshëm”, thotë Florian Bieber, Profesor në Institutin e Europës Juglindore në universitetin e Gracit. „Por duhet thënë edhe tjetra, se aktorë të jashtëm si Rusia e Kina nuk kanë shumë për të ofruar. Elitat shpesh të korruptuara dhe autoritare të Ballkanit do t’i pranonin projektet e tyre me dëshirë, jo vetëm që të pasurohen me to. „Por po të shikosh investimet e tyre, krahasuar me ato të BE atëherë ato nuk e kanë atë rëndësi”, thekson politologu, Florian Bieber për dpa.
Bieber përmend edhe një faktor tjetër për të theksuar rëndësinë e BE. Mjafton të pyesësh të rinjtë në Ballkan, se ku do donin të jetonin, thotë ai. „Ata nuk do të përmendin Pekinin, Stambollin apo Shën Peterburgun, por Berlinin ose Vjenën.”

1...3 9553 9563 957...8 323Faqja 3 956 nga 8 323

Kryesore

Continue to the category
Më shumë
© 2024 Rilindja Demokratike Euroatlantike