Një bashkëbisedim me Dmitry Gorenburg, Senior Research Scientist pranë Center for Naval Analyses të Arlington në shtetin Virginia dhe hulumtues i atashuar pranë Davis Center for Russian and Eurasian Studies të Harvard University

A ekziston një strategji detare ruse? Si futet kjo konceptin më të gjerë strategjik të vendit?

Frikësimi strategjik ka qenë objektivi kryesor strategjik i Marinës qysh nga fundi i Bashkimit Sovjetik. Marina sovjetike ishte e konceptuar për të mbrojtur nëndetëset bërthamore e pajisura me raketa balistikë dhe ky është sektori i vetëm që ka vazhduar të marrë financime pas viteve ‘90. Mbrojtja bregdetare dhe kontrolli i ujërave territoriale vijnë menjëherë më pas në renditjen e rëndësisë. Tradicionalisht, këto finalitete konkretizoheshin në mbajtjen e Marinave të huaja larg brigjeve sovjetike. Tani ka integrim më të madh me forcën tokësore dhe atë ajrore, me të cilat zhvillohen manovra të përbashkëta. Koordinimi më i mirë është bërë i qartë në Krime më 2014, në operacionet në Siri dhe në manovrat detare më të vonshme.

Ndalimi i ujërave ruse për njësitë e palëve të treta ka ardhur duke u konfiguruar si një aspekt specifik ndërhyrjeje në vitet e fundit. Rusia ka punuar në krijimin e zonave detare të vështira për t’u penetruar nga forcat armike, të quajtura «flluska ndaluese» dhe të ndodhura në zona si Balltiku, Deti i Zi dhe Mesdheu Lindor. Falë një kombinimi të raketave me rreze të largët, raketave tokë – ajër, raketa nga kryqëzorët dhe raketa ajër – ajër, pse jo edhe të sistemeve raketore të mbrojtjes bregdetare me antiajrore me rreze më të vogël të finalizuara për të mbrojtur zona specifike, këto kappacitete formojnë një lloj nyje gordiane të përbërë nga nivele të ndryshme mbrojtjeje dhe vektorë të shumtë sulmues. Për shembull, Moska është në sot në gjendje të  konntrollojë të gjithë Detin e Zi nga Krimeja, përfshi Bosforin. Ja pse po ndërton anije të sshumta me përmasa të vogla të finalizuara në integrimin e dispozitivëve ndalues të zonës.

Marina ruse ka edhe një mision të ri: të vendosë një formë frikësimi konvencional kundrejt NATO-s. Një proces i tillë, aktualisht në zhvillim e sipër, bazohet mbi krijimin e një kërcënimi nëpërmjet raketave të kryqëzorëve me rreze të gjatë. Marina ka pajisur anije të shumta me përmasa të vogla e të mesme me raketa Kalibr; anije të tillla nuk duhet të dalin në det të hapur, duke qenë se mund ta lëshojnë raketën e tyre nga hapësira e sigurisë e krijuar nga zonat e ndalimit ruse në Detin e Zi apo afër me Kaliningradin. Së fundi, anijet e mëdha të  kohës sovjetike sot përdoren kryesisht për qëllime shikueshmërie, për të kujtuar statusin prej fuqie të madhe të Rusisë. Në detyrat e Marinës ruse projektimi tradicional i forcës dhe i trupave ekspedicionare zënë një vend relativisht maxhinal. Kapaciteti i kufizuar ruse për ta projektuar forcën e vet detare mbështetet mbi nëndetëset dhe mbi një numër mjaft të vogël anijesh sipërfaqeje. Veç kësaj, kapaciteti për të kryer operacione jashtë zone duket i destinuar që të reduktohet në periudhë afatshkurtër, po të kihet parasysh vjetërsia e dukshme e anijeve të mëdha luftarake të epokës sovjetike.

Cilat janë zonat e privilegjuara të ndërhyrjes së Marinës ruse?

Ato afër  me masën kontinentale ruse: Deti i Zi,  Deti Balltik, Deti Barents dhe Arktiku Lindor, por edhe Mesdheu prej vlerës së tij të lartë strategjike. Teatri i Paqësorit ka një prioritet më të  ulët, pasi për momentin Rusia nuk shikon tek Kina dhe Japonia kërcënime serioze detare.

Në çfarë Marina e sotme ruse mund të quhet oqeanike?

Ajo ruse është sot kryesisht një forcë detare bregdetare dhe do të jetë gjithnjë e më shumë në të ardhmen e afërt. Në fakt, nuk ka arritur që të zëvendësojë plotësisht anijet e mëdha luftarake të epokës sovjetike dhe, ppër pasojë, ka vendosur të përqëndrohet mbi ndërtimin e anijeve më të vogla, të papërshtatshmë për të lundruar në distancat  e gjata në oqeane. Ndërkohë, flota e nëndetëseve mbetet një forcë oqeanike, por është vetëm ose në pjesë ose mskimumi pjesë në dimensionin e saj nënujor.

Duke sikuar në zonat ku sot flota luftarake ruse është më aktive, të vjen të thuash se Rusia pëlqen detet  që amerikanët i urrejnë.

Do ta shtroja ndryshe. Objektivi i Marinës ruse është që të mbrojë territorin kombëtaret dhe hyrjet bregdetare në të. Të gjithë detet e sippërppërmendur, përfshi Kaspikun, janë ngjitur me Rusinë. Bën përjashtim Mesdheu, por që është jetik për Moskën pasi mundëson aksesin në Europën Lindore, Afrikën Veriore dhe Lindjen e Mesme. Kështu që vendndodhja dhe afërsia janë dy kriteret qëë përcaktojnë interesat detare të Rusisë.

Nga siriania Tartush në Afrikën Veriore, Rusia është rikthyer në Mesdhe. Është një prani e destinuar që të ndryshojë ekuilibrin gjeostrategjik të  rajonit?

Rusia ka bërë një përpjekje të madhe për të qenë sërish një aktor detar i dorës së parë në Mesdhe. Megjithatë, për momentin është  larg nga pika ku ishte në fillimvitet ’70, kur mund ta sfidonte realisht supremacinë amerikane në këtë basen. Kjo nuk përjashton që prania e saj në sektorin lindor të vijë duke u rritur dhe që të jetë e destinuar të luajë një rol të dorës së parë në rajon. Për shembull, bazat ruse në Siri dhe njësitë detare e ndodhura aty janë potencialisht në gjendje që t’i kërcënojnë aeroplanmbajtëset amerikane dhe grupet e tyre detare, gjë që mund ta influencojë mënyrën me të cilën Amerika dhe aleatët  e saj dislokojnë forcat e tyre detare në zonë.

Do ta hapë një bazë të re detare Rusia në Mesdhe?

Moska e ka ristrukturuar dhe zgjeruar bazën e saj në Tartush, gjë që i ka mundësuar Marinës së saj që ta zgjerojë praninë e saj në zonë, me dislokimin veç të tjerash të dy nëndetëseve të reja diezel. Ekzsiton dëshira për të hyrë më lehtësisht në porte të tjera të Mesdheut, sidomos atë qendror, por për momentin nuk duket se ka raste të përshtatshme.

Si ka evoluar specifikisht Marina luftarake ruse pas rënies së Bashkimit Sovjetik? Dhe so do të jetë në të ardhmen?

Flota sipërfaqësore ruse po ppërjeton një fazë tranzicioni në termat e tipologjisë së lundrimit dhe të moshës. Mbi 60% e njësivë është e epokës sovjetike, por rreth 1/3 e tyre është aktualisht objekt ristrukturimesh të thella të prirura që t’i mbajnë në shërbim për dekadat e ardhshme. Siç e thashë më parë, prodhimi i ri është spostuar nga kryqëzorët dhe kaçatorpedinierët e mëdhenj në fregatat dhe korvetat më të vogla e më të avancuara. Është rezultat i vështirësive ekonomike passovjetike, por edhe i vetëdijësimit se sot Rusia ka nevojë për një Marinë që mbron brigjet e saj dhe të mbajë në gjendje alarmi infrastrukturat strategjike armike. Rusët kanë mësuar se një Marinë nuk ka nevojë për forcën e anijeve ttë mëdha për të përdorur sisteme moderne armësh dhe me rreze të gjatë. Megjiithëse sot flitet për të ndërtuar kaçatorpedinierë më të mëdhenj dhe deri një aeroplanmbajtëse, kufizimet e zinxhirit të furnizimit dhe të kantieristikës kombëtare do ta vonojnë prej vitesh ndërmarrjen.

Sot asistojmë në një rritje të tonazhit të fregatave dhe të korvetave ruse të prodhimit të ri, por përpjekjet  do të përqëndrohen sidomos në konvertimin e anijeve më të vonshme në platforma raketore versatile. Për një kohë të gjatë, flota nënujore ka qenë asi në mëngë i Marinës ruse dhe sot, sidomos në termat e teknologjive antirilevim, mbetet aspekti në të cilin Moska konkurron më mirë me Shtetet e Bashkuara. Pjesa më e madhe e nëndetëseve ruse aktualisht në shërbim është e epokës sovjetike, por kanë hyrë në prodhim nëndetësja e re me shtytje atomike klasi Jasen’ (Severodvinsk) Project 885 dhe njësia e ri me shtytje konvencionale klasi Kilo (Project 636.3), të dyja të pajisura me sisteme të reja armësh vendimtare për mbrojtjen e hyrjeve bregdetare. Ndërkohë, njësitë nënujore e epokës sovjetike janë në fazën e modernizimit rrënjësot për t’u pajisur me armë të avanncuara, ndjesorë, grupe të rinj shtytës dhe teknologji të reja antirilevim. Nëndetëse si ato të klasit Oscar (Project 949A) dhe Akula (Project 971M), të azhornuara me sisteme moderne raketore Kalibr dhe Oniks me rreze të gjatë dhe precizion të lartë, mund t’i kërcënojnë seriozisht anijet e sipërfaqes dhe infrastrukturat tokësore të armikut.

Mbytja në Rosljakovo e basenit lundrues PD-50, i prodhimit suedez, i ka dhënë një goditje të rëndë ambicieve ruse për të ndërtuar një aeroplanmbajtëse. Do të kthehet “Kuznecov” ndonjëherë në det? Sa janë realistë dhe të përballueshëm propozimet për ta pajisur sërish Marinën ruse me njësi aeroplanmbajtësesh?

Dyshoj se “Kuznecov” do të kthehet të çajë detet. Ndoshta është edhe një e mirë, nga momenti që kjo aeroplanmbajtëse ka shfaqur probleme qysh kur ka hyrë në shërbim: sistemi shtytës i saj ishte botërisht jo i besueshëm, në përdorimin e fundit ka humbur avionë të ndryshëm dhe në përgjithësi ishte burim sikleti në çdo mision. Për sa u përket projekteve të aeroplanmbajtëseve ruse, janë jorealiste dhe të papërballueshëm. Edhe përpara se të mbytej baseni, ishte e qartë se Rusia do të duhej të ndërtonte një kantier të ri për asembluar një aeroplanmbajtëse. Pesha e këtij projekti të ri (një basen i ri lundrues plus aeroplanmbajtëse) do ta thithte të gjithë bilancin e kantieristikës së luftës kombëtare për vite të tëra. Për më tepër, Rusia nuk ka vërtet nevojë për një aeroplanmbajtëse të re, përsa dislokimet në ujëra të largëta  nuk futen në prioritetet e saj. Mund t’i arrijë qëllimet e saj me anije më të vogla dhe nëndetëse të pajisur me raketa me rreze të largët. Planet për aeroplanmbajtëse të njoftuara periodikisht shërbejnë vetëm për t’i dhënë një llustër zyrave të planifikimit dhe të drejtuesve të Marinës.

Incidenti i ditëve të fundit i Lošarik (Project 210) është simptomatik për gjendjen e përgjithshme e flotës së nëndetëseve ruse?

Nuk mund të nxirren konkluzione të përgjithshme nga incidenti që ka përfshirë këtë nëndetësve, por nëqoftëse shikojmë në terma afatmesëm, mund të izolojmë disa tendenca. Në 20 vitet e fundit Marina amerikane ka regjistruar incidente të ndryshme: sidomos përplasje anijesh, si të supërfaqes, ashtu edhe të nëndetëseve. Kjo shpjegohet pjesërisht me entitetin e madh të operacioneve detare amerikane. Problemet e shkaktuara nga gjendja teknike e mjeteve, nga keqfunksionimi i sistemeve kritike apo nga jobesueshmëri e teknologjisë së përdorur kanë qenë thuajse zero. Flota e ëndetëëseve ruse ka pësuar më pak incidente. Nuk është e qartë nëse në origjinën e këtyre episodeve ka qenë gabimi njerëzor apo gjendja e anijeve dhe difektet në ndërtimin e tyre, por fakti është se nëqoftëse shikojmë në statistikat çdo 5 apo 6 vjet ka një incident ku është përfshirë një nëndetëse ruse – një zjarr apo një keqfunksionim që kërkon ndërhyrje të thellë. Kjo sugjeron se skuadrat e riparimit nuk punojnë siç duhej. Në kompleks, megjithatë besoj se nëndetëset ruse janë goxha të besueshme dhe se kanë ekuipazhe të shkëlqyera, por rreziku ekzistues në punimin nën ujë në hapësira të ngushta mbetet një konstante.

Kohët e fundit Marinat dhe disa figura të spikatura të NATO-s i kanë këmbanës së alarmit lidhur me aktivitetin e nëndetëseve ruse. Jemi në vigjilje të një beteje të re në Arktik?

Nëndetëset mbesin kërcënimi kryesor që Rusia mund t’i bëjë Aleancës Atlantike. Megjithatë, nuk besoj se një konfrontim i ri në Arktik është i afërt apo i mundur. Nëndetëset kanë përdorime të reja krahasuar me Luftën e Ftohtë, edhe si platforma raketore, por edhe  si gjuetare anijesh. Në Artik ka sot shumë më pakk nëndetëse ruse sesa në kohën e konfrontimit bipolar dhe vështirë se Moska do t’i sfidojë Shtetet e Bashkuara për supremaci në Atlantik. Për momentin, prioriteti i saj është që të mbrojë territorin e saj dhe të shkurajojë sulmet e Perëndimit duke e mbajtur nën alarm me raketat e kryqëzorëve.

Çfarë niveli integrimi ekziston, nëse ka një të tillë, me Kinën?

Pavarësisht se manovrat e përbashkëta detare midis dy vendeve janë më të shpeshta se dikur, ato kryhen akoma në një nivel ruddimentar dhe shërbejnë kryesisht për të lëshuar sinjale politike, jo për të krijuar një ndërveprueshmëri të vërtetë. Nuk është në pritje një bashkëpunim midis këtyre dy Marinave si ai ekzistues midis flotave të vendeve të NATO-s.

Përjashto Kinën, me cilat vende Moska ka marrëdhënie detare më të ngushta?

Marina ruse ka një histori të vonshme bashkëpunimi mjaft të dendur me Indinë: bëhen manovra të përbashkëta dhe Marina indiane ka blerë në vite anije dhe nëndetëse të shumta nga Moska. Për pjesën tjetër, bashkëpunimi detar i Rusisë me vende të tjera nuk shkon përtej vizitave të rastësishme nëpër porte. Vite më parë, përpara se të prisheshin raportet me Perëndimin, Marina ruse kishte luajtur një rol jodytësor në operacionet ndërkombëtare antipirateri në afërsitë e brigjeve somaleze. Në atë kohë ndërveproi shumë mirë me Marinat e vendeve të ndryshme, midis të cilave Japonia dhe anëtarë të ndryshëm të NATO-s. Sot nuk ka mbetur asgjë nga ajo përvojë.

Në optikën detare, çfarë duhet të presim nga hapja e Arktikut, rajon ku në të kaluarën kryqëzoheshin thuajse ekskluzivisht nëndetëset bërthamore ruse?

Rusia ka bërë shumë për ta arritur praninë e saj detare në Arktik. Ka rritur patrullimet detare, ka hapur baza të reja, deri po ndërton një klas të ri akullthyesesh. Besoj se asnjë vend nuk synon që ta sfidojë seriozisht praninë detare të Moskës në pjesën e saj të Arktikut, ashtu siç edhe nuk besoj se Rusia kërkon përplasjen me të tjerët në rajon. Edhe në këtë kuadrant, rritja e gjurmës detare ruse ka një qëllim pastërtisht mbrojtës.

Në analizë të fundit, Rusia është një fuqi detare?

Rusia ka qenë gjithmonë dhe mbetet një fuqi thelbësisht tokësore. Forca detare do të vazhdojë të luajë një rol dytësor në aparatin ushtarak të saj. Megjithatë, Marina ruse është e veshur me detyra shumë të rëndësishme. Për dekada të tëra ka qenë një element kyç i frikësimit kombëtar; me daljen e vonshme e raketave Kalibr, frikësimit atomik i është shtuar edhe ai konvencional. Veç kësaj, Marina ruse mbetet e rëndësishme për qëllime politike, pasi mund të përdoret për të influencuar vende të tjera me vizita nëpër porte, manovra dhe të ngjashme. Kështu që Rusia nuk është një fuqi detare siç ka qenë Britania e Madhe në apogjeun e saj apo siç janë sot Shtetet e Bashkuara, por megjithatë ka një prej 5 Marinave më të  forta në botë. Ky është një faktor i pamundur për t’u anashkaluar në çfarëdolloj kalkulimi strategjik.

(nga Limes)

Përgatiti

ARMIN TIRANA

Më 15 gusht të 1947 të dy vendet siguruan pavarësinë dhe qysh atëhere bartin me vete një konflikt kompleks, të dhunshëm dhe të vështirë për t’u zgjidhur

Të dyja vendet, India dhe Pakistani kanë të njëjtën datë pavarësie nga Perandoria Britanike, të siguruar më 15 gusht të vitit 1947. E vërtetë që kjo datë festohet me tone triumfuese dhe parade plot ngjyra, por prapa salltanetit të ceremonive fshihet një tjetër përvjetor: 72 vjetori i një prej konflikteve më të gjatë e më të papajtueshëm të epokës moderne. Një konflikt që në dekadat e fundit është shndërruar në atë midis dy fyuqishë të pajisura me armë bërthamore.

Si ka filluar gjithçka

Pse India dhe Pakistani e urrejnë njëri tjetrin? Nëqoftëse dëshirohet të gjendet një moment i saktë, konflikti nisi mesnatën e 14 gushtit 1947. Qenë vite në të cilat, me përfundimin e Luftës së Dytë Botërore, Perandorisë Britanike të lodhur ju desh që të vendosë me shpejtësi se çfarë të bëjë me perandorinë e pamatë indiane, popullsia e së cilës ishte bërë gjithnjë e më shumë e pashtruar, politikisht aktive dhe e vështirë për t’u kontrolluar. Partia e Kongresit Indian, e udhëhequr nga Mahatma Gandhi, kërkonte krijimin e një shteti të madh federal që të përfshinte të gjithë Indinë, kurse Muhammad Ali Jinah, lideri i Lidhjes Myslimane, kërkonte që 30 përqind të myslimanëve t’u lejohej krijimi i një shteti të pavarur të tyre, në mënyrë që të mos rrezikonin të përfundonin të shtypur nga mazhoranca hindù.

Lordi Mountbatten, Nënmbreti i fundit i Indisë, e pranoi këtë zgjidhje të fundit dhe e ndau nënkontinentin në tri pjesë. Pjesa më e madhe e territorit jugor, qendror dhe verior u bëa jo që sot e njohim si India, ndërsa ekstremitetet veriperëndimore dhe verilindore, të ndara midis tyre nga 2000 kilometrat e Indisë, u bënë Pakistani (e dyta e siguroi pavarësinë në vitet ’70 dhe u bë Bangladeshi). Ajo që hyri në histori si “Ndarja” u bë efektive në mesnatën midis 14 dhe 15 gushtit të 1947, ditën ku të dy vendet festojnë pavarësinë (Pakistani e feston më 14, India me 15).

Ndarja qe një moment traumatic për shumë indianë. India ishte dhe është akoma një mozaik kompleks kulturash, gjuhësh dhe besimesh fetare të ndryshme. Është e pamundur t’i ndash njërën nga tjetra duke u caktuar një kufi në hartë. Kështu, ditën e hyrjes në fuqi të marrëveshjeve, 15 milion indianë marshuan drejt vendit që pasqyronte besimet dhe origjinën e tyre ose u detyruan që ta bëjnë me dhunë. Llogaritet se 1 milion njerëz vdiqën në ato ditë. Qysh nga dita e parë e ekzistencës së tyre, India dhe Pakistani përjetuan vrasje dhe dhunë. Lufte guerrile dhe luftë në kuptimin e vërtetë të fjalës, përplasje dhe atentate midis forcave të të dy vendeve do të vazhdonin për mbi 70 vitet e mëpasme.

I pari i këtyre konflikteve nisi pak muaj pas Ndarjes, pasi përplasjet spontate midis komuniteteve të ndryshme u transformuan në një luftë të vërtetë kur ushtritë e të dy vendeve u takuan në Luginën e Kashmirit, një zonë malore që të dy vendet e rivendikojnë si të tyren. Më 1965 dhe më 1971, India dhe Pakistani u ndeshën sërish në dy konflikte të hapura, ku i dyti çoi në pavarësinë e Bangladeshit nga pjesa tjetër e Pakistanit. Gjatë viteve ’90 pati një periudhë të re tensioni, por kësaj radhe pa një konflikt të vërtetë ushtrishë. Pakistani inkurajoi një serie lëvizjes guerrilase në Kashmir, që bashkuar me represionin brutal të ushtrisë indiane shkaktoi më shumë se 40000 të vdekur. Më 1999 një incident i ri çoi në një përplasje të shkurtër midis të dy ushtrive, që përfundoi me një armëpushim, atë të vitit 2003, që është respektuar deri në ditët tona. Por Pakistani vazhdon që të ndihmojë grupe subversive në territorin indian dhe akuzon Indinë se bën të njëjtën gjë me të. Nga vitet ’90, kur të dy vendet janë pajisur më armë bërthamore dhe më raketat e nevojshme për t’i transportuar në shënjestrat e tyre, një kondlikt eventual midis të dy vendeve potencialisht mund të përfshijë të gjithë botën.

Çështja e Kashmirit

Pika qendrore e konfliktit midis Indisë dhe Pakistanit është Lugina e Kashmirit, një zonë 135 kilometra e gjatë dhe nja 30 kilometra e gjerë që ndodhet në verilindje të Indisë, në mbi 1500 metra lartësi. Historia e Luginës ka qenë gjithmonë e trazuar. Në vitin 1846 anglezët mundën Perandorinë e Sikhëve, e cila dominonte zonën, dhe aneksuan pjesën më të madhe e territoreve të saj. Lugina e Kashmirit dhe territoret përreth, një zonë jashtëzakonisht e pasur dhe pjellore, në fakt ju shitën një familjeje të pasur fisnikësh indianë, asaj Dogra. Lindi kështu shteti princëror i Jammu dhe Kashmirit, një prej 500 dominioneve gjysmë të pavarura nëpërmjet të cilave Kurora britanike administronte territoret indiane jo drejtpërsëdrejti nën dominimin e saj.

Në ndryshim nga shumë prej dominioneve të tjera, ku zotërinjtë feudalë qenë myslimanë dhe popullsia e nënshtruar atyre e besimit hindù, Kashmiri kishte një situatë spekulare: ishte një zonë me mazhorancë myslimane me një sovran hinduist. Kur më 1947 erdhi momenti që të ndahej vendi, si India, ashtu edhe Pakistani e rivendikuan shtetin e vogël princëror si të tyrin mbi bazën e arsyeve fetare dhe kulturore. Për të mbështetur pretendimet e tyre, pakistanezët dërguan në terren një ushtri vullnetarësh; zotëria lokal hoqi dorë nga ideja e bërjes një vend i pavarur, të cilën e kishte përkëdhelur për një kohë të shkurtër dhe i kërkoi ndihmë ushtrisë indiane kundër ardhjes së pakistanezëve. Konflikti qe i shkurtër dhe në fund Pakistani arriti që të sigurojë kontrollin e një pjese të vogël të rajonit, ndërsa pjesa më e madhe e Luginës dhe banorët myslimanë të saj mbetën nën kontrollin indian.

Qysh atëhere Pakistani ka vazhduar të dërgojë në rajon vullnetarë dhe të mbështesë grupe indipendentistësh, duke e shtrënguar Indinë që të mbajë në rajon një garnizon jo fort të vogël. Kanë qenë 7 milion banorët e Luginës ata që kanë paguar çmimin më të lartë e kësaj gjendjeje të përhershme alarmi. Në vite forcat ushtarake indiane kanë kryer mijëra arrestime, bastisje dhe operacione ushtarake. Një banor i rajonit e përshkruan në terma mjaft të errët raportin e banorëve me forcat indiane: «Na trajtojnë si shërbëtor në kuzhinën e një brahmini, që duhet rrahur disa herë në ditë për të qëndruar në rresht». Nga mesi i viteve ’80 e këtej, guerrilja pakistaneze dhe represioni Indian kanë shkaktuar më shumë se 40000 të vdekur.

Megjithatë, shumë banorë myslimanë të Kashmirit tashmë preferojnë që të jetojnë në një dmeokraci si India sesa t’i kalojnë Pakistanit, një vend shumë më i paqëndrueshëm që shpesh u është nënshtruar diktaturave ushtarake. Një detaj ky që zbulon një element thelbësor të kësaj historie: domethënë që çështja e Kashmirit është transformuar në një pretekst me të cilin nacionalistët e të dy anëve të kufirit justifikojnë një gjendje armiqësie të përhershme që u shërben qëllimeve të tyre politike.

Një marrëdhënie e vështirë

Çështja e Kashmirit është më i dukshmi i problemeve që kanë mbajtur Indinë dhe Pakistanin kaq të ndarë dhe kaq gjatë, por nuk është e vetmi. Ndarja i la Indisë territoret më pasura e më pjellore, ndërsa Pakistani u gjend i ndarë më dysh, me atë që më pas u bë Bangladeshi i ndarë nga pjesa tjetër e vendit nga 2000 kilometra që i përkisnin Indisë. Kështu, qysh nga fillimi, Pakistani kërkoi aleatë të fortë në skenarin botëror. I gjeti tek Shtetet e Bashkuara, të cilëve vendi i interesonte si unazë në zinxhirin e shteteve që po ndërtoheshin për të “frenuar” Bashkimin Sovjetik.

Qysh nga vitet ’50, Pakistani përfitoi armë dhe financime nga Shtetet e Bashkuara, që i ndihmuan gjeneralët pakistanezë të ndjeheshin të sigurtë, duke kontribuar kështu në formimin e një qasjeje agresive kundrejt Indisë. Ushtria pakistaneze, gjithmonë një forcë shumë e rëndësishme për vendin, meriton një parantezë: flitet për një thënie indiane lidhur me Ndarjen, «Neve na takuan burokratët, kurse atyre gjeneralët». Gjatë shekujve Raj-i, qeveria britanike Indisë, rekrutoi ushtarë të shumtë indianë dhe i zgjodhi sidomos midis të ashtuquajturave “raca luftarake”, grupet etnike të konsideruar si më të përshtatshëm për luftë. Shumë prej tyre qenë myslimanë ose gjithsesi vinin nga zona veriperëndimore e Indisë. Kështu, kur ajo pjesë e territorit ju caktua Pakistanit, vendi u gjend kështu në një raport disproporcional për sa i përket ushtrisë origjinale të Raj-it. Bilanci i parë i shtetit të ri përbëhej për ¾ nga shpenzimet ushtarake.

Ky nivel shpenzimesh ishte i papërballueshëm dhe pavarësisht se në vite është ulur, mbetet ende i lartë për standardet e një vendi në rrugën e zhvillimit si Pakistani. Për të justifikuar këtë nivel shpenzimesh, ushtarakët kishin nevojë për një qëllim. Rivaliteti me Indinë dhe sidomos çështja e Kashmirit është bërë justifikimi që u ka mundësuar gjeneralëve pakistanezë jo vetëm të ruajnë një nivel të lartë shpenzimesh ushtarake, por edhe të ndërhyjnë shumë herë në jetën e vendit, duke vendosur e larguar qeveri dhe, nganjëherë, edhe duke e marrë drejtpërsëdrejti drejtimin e vendit.

Gjatë viteve të fundit diçka e ngjashme ka ndodhur edhe në Indi. Në vitin 2015 zgjedhjet janë fituar papritmas nga BJP-ja, një parti nacionaliste indiane, e drejtuar nga Kryeministri aktual Narendra Modi. Anipse BJP-ja nuk e ka një politikë haptazi armiqësore ndaj Pakistanit, midis mbështetësve të saj ka shumë organizata ekstremiste nacionaliste, armiqësorë ndaj myslimanëve që ende jetojnë në Indi dhe gjithmonë të gatshëm për të dyshuar për përzierje të shërbimeve sekrete pakistaneze në çdo ngjarje që ndodh në vendin e tyre.

Situata ekonomike

Një tipar thelbësor e përplasjeve ushtarake midis Indisë dhe Pakistanit është që, falë resurseve më të mëdha dhe të një popullsie më të shumtë në numër, e para ka arritur gjithmonë t’i fitojë të gjitha përplasjet që ka ndërmarrë me fqinjin e saj. për këtë arsye, Pakistani shpesh i është drejtuar mjeteve alternative për t’ju kundërpërgjigjur kundërshtarit të tij: nga guerrilja tek terrorizmi, duke kaluar nëpërmjet blerjes së një arsenali bërthamor. Gjatë 30 viteve të fundit India ka arritur ta mundë Pakistanin edhe në planin ekonomik dhe një gjë e tillë, për të ardhmen, mund të ketë pasoja destabilizuese.

Gjatë gjysmës së parë të rivalitetit të tyre 72 vjeçar, ka qenë Pakistani ai që është rritur më shpejt, pjesërisht edhe pse kishte më pak industri dhe infrastruktura nga ku të fillonte, pjesërisht pse India ka qenë e ngurosur për një kohë të gjatë nga një politikë autarkike dhe drejtim të centralizuar, ndërsa Pakistani ishte më i hapur ndaj shkëmbimeve ndërkombëtare. Por në 30 vjeçarin e fundit kjo tendencë është përmbysur dhe ka qenë India ajo që e ka kaluar Pakistanin në termat e rezultateve ekonomike.

Duke filluar nga vitet ’80, një seri qeverishë indiane e kanë bërë ekonominë e vendit më fleksibël, duke eliminuar barrierat arkaike ndaj zhvillimit ekonomik dhe nganjëherë duke arritur ta ekzagjerojë në kahjen e kundërt. Në fillimin e viteve ’90, India prodhonte 2 milion motoçikleta në vit. Sot prodhon më shumë se 20 milion të tilla. Trafiku ajror në rrugët e brendshme është dyfishuar në 10 vjet. Numri i pasagjerëve është rritur me 23% vetëm në 2016, duke i shtyrë kompanitë ajrore indiane të porosisin një total prej 1000 avionësh të rinj. Eksportimet e softuerëve dhe teknologjia e lartë janë katërfishuar në një dekadë, ndërsa pak vite më par Agjencia Hapësinore Indiane ka dërguar në hapësirë 104 satelitë me lëshimin e një rakete të vetme, një record botëror.

Për ta përballuar këtë konkurrencë, Pakistani ka pak zgjedhje përveç kërkimit të aleatëve të fortë, siç bëri me Shtetet e Bashkuara në vitet menjëherë pas Ndarjes. Në këtë moment, të paktën në fushën ekonomike, aleati më i rëndësishëm i tij është Kina. Në realitet, të dy vendet kanë një histori të gjatë miqësie, për motivin e vetëm që Kina është gjithmonë rival i Indisë, me të cilët ndaj një kufi të gjatë dhe të kontestuar. Kohët e fundit kjo miqësi e ka bërë Pakistanin destinatarin e planit më të madh të investimeve të projektuara ndonjëherë nga Kina. Bëhet fjalë për projektin të quajtur nganjëherë “Rruga e Re e Mëndafshit”, që duhet të shërbejë për t’i çuar mallrat kinezë nga kufijtë perëndimorë të vendit nëpërmjet gjithë Azisë.

Praktikisht, plani parashikon një investim në Pakistan prej 60 miliard dollarësh, i përqëndruar sidomos në infrastruktura si centrale elektrike, rrugë, tunele, porte dhe aeroporte. Por disa pakistanezë janë të preokupuar nga përmasat dhe pasojat e këtij plani. Frika e tyre është se mos vendi përfundon për t’ia ceduar një pjesë të konsiderueshme të sovranitetit investitorëve të rëndësishëm kineze. Midis kompanive që do të merren me investimin janë disa të famshme për të menaxhuar qytete të tëra, përfshi divizione të tëra paraushtarakësh, në provincën kineze të Ksinianut, ku një pakicë myslimanësh, ujgurët, pësojnë diskriminime të vazhdueshme.

Në vlerësimin e investimit kinez, preokupimi fetar nuk është dytësor për shumë pakistanezë. Plani i investimeve flet për resorted he kazino për t’u ndërtuar në brigjet e vendit, sot në pjesën më të madhe pak të shfrytëzuara. Konservatorët pakistanezë, shumë prej të cilëve praktikues të versioneve pakashumë radikalë të islamit, i shohin këto investime si një rrugë drejt dekadencës morale. Kjo ka bërë që qeveria pakistaneze të “ngurtësohet” pak në këtë drejtim.

(nga Geopoliticus)

Përgatiti

ARMIN TIRANA