Nga Ardi Stefa

A ka rëndësi demokracia për Shqipërinë? A e duam ne vërtet një Shqipëri demokratike? Kësaj pyetjeje pa diskutim që do t’i përgjigjeshim të gjithë: “Po, e duam demokracinë!”

Atëherë të vijmë tek pyetja e radhës: “A është në rrezik demokracia në vendin tonë?” Unë do thosha “Po!”, me plot gojën.

Kush është fajtori?- do të ishte pyetje e radhës. Përgjigjja mund të mos u pëlqejë shumë njerëzve, por si pozita, ashtu edhe opozita janë përgjegjëse për demokracinë e rrezikuar.

A ka nevojë Shqoipëria për rotacion politik pas 12 vitesh qeverisjeje të socialistëve? Po, pa diskutim do të përgjigjeshin shumica e qytetarëve. Madje rotacioni duhet të kishte ndodhur në 2021.

Por…
Gjithmonë ka një por… Dhe kjo ka të bëjë me opozitën aktuale.
Sa e gatshme është të marrë drejtimin e vendit.

Garancia e vërtetë e demokracisë është padyshim ekzistenca e opozitës. Çdo përpjekje për ta zhbërë opozitën është përpjekje për të zhbërë demokracinë.

Ndryshe mazhoranca mund të shndërrohet fare mirë në një autoritarizëm të papërmbajtshëm e për rrjedhojë, në një sistem autoritar, detyrimisht të rrëzueshëm me revolucion. Sigurisht është e qartë se mazhoranca bën qeverinë, por opozita ka po aq rëndësi, jo vetëm se lufton që të mos lejojë gabime të qeverisjes dhe është pasqyra ku pozita të shohë veten e të korrigjohet, por dhe sepse, në fund të fundit, demokracia është përfaqësuese.

Por, në Shqipëri opozita zgjedh t’i shikojë gjërat me logjikën: “JO për gjithçka”, “të gjitha ose asgjë”. Të refuzojë atë që mund të bëhet me kushtet aktuale, në emër të asaj që duhet bërë në mënyrë ideale.

Këtu nuk po flas për çështje për të cilat ka referenca të respektuara dhe të kuptueshme ideologjike apo vlerash. I referohem çështjeve apo iniciativave me një përfitim përgjithësisht të pranuar për shumë njerëz. Çfarë bën opozita në raste të tilla? Ajo ka vendosur paraprakisht për “JO për gjithçka” apo “të gjitha ose asgjë”, ndërsa në thelb, bie dakord për drejtimin. Pra, duke vendosur paraprakisht se nuk është dakord, shpik pretekste të ndryshme, kërcënon: “nuk është zgjidhje gjithëpërfshirëse”, “nuk mjafton për të gjithë”, “e kush do të thotë që nuk do të ndodhë kështu apo ashtu… “.

Ajo që opozita harron është se shumë probleme nuk mund të presin kërkimin e një zgjidhjeje ideale. Dhe se ato nuk zgjidhen me magji, por hap pas hapi, me prova, ndonjëherë me dështime, me përmirësime. Edhe ato që ne i quajmë “prerje” dhe “kërcime” bëhen sepse janë studiuar mirë paraprakisht. Realiteti kompleks nuk ka zgjidhje as të lehta e as të shpejta. Këtë le ta ketë parasysh opozita, sidomos kur ka ambicie më të larta, qeverisëse…

Nga ana tjetër qeveria çfarë do?

Një opozitë që do t’i thotë “jo” gjithçkaje, që vetëm do të hedhë gurë dhe nuk do të propozojë asgjë, apo një opozitë që do të bëjë amendamente, do të marrë iniciativa dhe do të paraqesë një agjendë politike.

Shumë dyshim kam se qeveria do pikërisht të parën: opozitën konfliktuale, që i thotë “Jo” gjithçkaje, që nuk ka iniciativa apo agjendë politike.

Pikërisht sepse opozita nuk ka një propozim alternativ qeverisjeje shkon në ekstremin e mohimit dhe të denoncimit të gjithçkaje, vetëm e vetëm që të thotë se po bën opozitë ndaj çdo propozimi apo vendimi të qeverisë pa dallim. Në fund të fundit synojnë mosqeverisjen dhe, pikërisht për këtë, është e papërshtatshme të marrë përgjegjësi qeverisëse për të mirën e përgjithshme.

Ekspozohet, anulohet dhe në fund praktikon një kundërshtim të verbër dhe një opozitë të kotë të “jo-së për gjithçka” dhe “po-së për asgjë”. Dhe qytetarët shohin, gjykojnë dhe nxjerrin përfundimet e tyre.

Pa diskutim që Shqipëria ka nevojë për një qeverisje të fortë, por në të njëjtën kohë ka nevojë edhe për një opozitë po të fortë, që mund t’i bëjë ballë, pa kërcënime e ulërima të kota dhe kritika, të cilat kur përsëriten pa argumente shndërrohen në të pabaza.

Opozita duhet tashmë të kuptojë se një opozitë “jo për gjithçka”, pvrësisht se mund të jetë në të drejtën e Zotit, nuk është e pranueshme për shoqërinë shqiptare, e cila në këto 34 vite tranzicion ka kaluar një jetë politike shumë toksike dhe tashmë i percepton nga kilometra larg prirjet partiake dhe populiste që kundërshtojnë të mirën e përbashkët dhe përparimin e saj.

Sepse nuk është normale që opozita të thotë “jo” në çdo gjë. T’u thotë jo personave, ideve, nismave, ligjeve. Të akuzojë e paragjykojë gjithçka e gjithkënd e t’i thotë “PO” gjithçkaje të vjetër e regresive që ka në gjirin e saj: njerëzve, figurave të vjetëruara, të konsumuara, të provuara e humbëse, linçimit të kundërshtarëve politikë dhe jo vetëm; t’i thotë “PO” regrersit e mungesës së ideve dhe “JO” të resë, njerëzve të rinj, ideve të reja, diversitetit e oponencës së mendimeve.

A kemi nevojë për një opozitë që do të debutonte politikisht me ide e veprim në arenën opozitare, apo një opozitë që ka vendosur të fshihet nën “JO-të” që dëgjohen në sallën e Kuvendit, por edhe në altoparlantët e shoqërisë.

Por një gjë është e sigurtë: Shpesh herë shoqëria i thotë “Jo” një opozite të tillë, që thotë “jo” çdo gjëje, i thotë “jo” një opozite jo të zgjuar dhe jo konkurruese.

Politika shpesh e errëson të vërtetën, duke manipuluar narrativat mediatike për të shërbyer interesave partiake. Opinioni i fundit i Komisionit të Venecias mbi vendimet kushtetuese nxjerr në pah se si ndikimi politik deformon faktet, cenon lirinë e medias dhe minon demokracinë.

Nga Ervin Koçi

Raporti midis politikës dhe të vërtetës ka qenë gjithmonë kompleks dhe shpesh konfliktual. Kjo për shkak se politika jo gjithmonë i shërben të vërtetës, por pushtetit dhe interesave personale, ndërsa e vërteta kërkon të jetë e pandikuar dhe universale. Në Shqipëri, ky tension është i dukshëm në mënyrën se si politika ka ndikuar median për të deformuar të vërtetat dhe për t’i ofruar publikut versionet e tyre të ngjarjeve dhe zhvillimeve, që në të gjitha rastet klasifikohet si deformim i opinionit publik.

Rasti i fundit, ai i raportimeve të opinionit të Komisionit të Venecias mbi zbatimin e vendimeve të Gjykatës Kushtetuese nga Kuvendi i Shqipërisë, tregon qartë orientimin e politikës në redaksitë mediatike.

Mënyra se si opinioni i Komisionit të Venecias u ngjyros me nuanca partiake nxjerr në pah një problem themelor: tendencën për të përdorur median si një instrument për propagandë, duke cenuar informimin e drejtë të qytetarëve. Këto ndikime, që në një shoqëri normale janë të pamoralshme, në Shqipëri kalojnë me frazën që qëllimi justifikon mjetin dhe, në këtë rast, qëllimi për të treguar versionin e tyre të ngjarjeve justifikon cenimin e lirisë së medias për të thënë të vërtetën.

Opinioni i Komisionit të Venecias, i miratuar më 6-7 dhjetor 2024, thekson disa parime thelbësore:

Detyrimi për zbatimin e vendimeve të Gjykatës Kushtetuese: Vendimet e Gjykatës Kushtetuese janë përfundimtare dhe detyruese për të gjitha autoritetet shtetërore, përfshirë Kuvendin. Komisioni e quan këtë një kërkesë bazike të shtetit të së drejtës dhe besnikërisë kushtetuese.

              Roli i kufizuar i Kuvendit: Kuvendi nuk ka diskrecion politik për të mos zbatuar vendimet e Gjykatës Kushtetuese. Çështjet e papajtueshmërisë së mandateve të deputetëve duhet të referohen në Gjykatën Kushtetuese kur përmbushen kriteret e përcaktuara nga Kushtetuta .

              Tensionet mes politikës dhe kushtetutshmërisë: Në rastin konkret të deputetes Olta Xhaçka, Gjykata Kushtetuese vendosi se Kuvendi ishte i detyruar të referonte çështjen e papajtueshmërisë së mandatit, por Kuvendi refuzoi të vepronte sipas vendimit, duke krijuar një precedent shqetësues për shtetin e së drejtës.

Disa nga referencat kryesore në opinionin e Komisionit të Venecias mbi zbatimin e vendimeve të Gjykatës Kushtetuese janë të përfshira në paragrafët e mëposhtëm:

Paragrafi 20 vendos se Kuvendi nuk mund të vendosë nëse do të respektojë ose jo një vendim të Gjykatës Kushtetuese. Respektimi i këtyre vendimeve nuk është çështje e diskrecionit politik, por një kërkesë e detyrueshme kushtetuese; Paragrafi 21 thekson se një nga parimet themelore të shtetit të së drejtës është supremacia e Kushtetutës dhe respektimi i vendimeve të Gjykatës Kushtetuese nga të gjitha autoritetet shtetërore; Paragrafi 22 përcakton se pajtueshmëria me vendimet e Gjykatës Kushtetuese është një kërkesë e besnikërisë kushtetuese dhe nuk duhet të kushtëzohet nga vota e shumicës parlamentare. Kuvendi duhet të respektojë këto vendime pa kaluar në një proces të mëtejshëm vendimmarrjeje mbi përmbajtjen e tyre; ndwrsa Paragrafi 57 argumenton se vendimet e Gjykatës Kushtetuese kufizojnë kompetencat e vendimmarrjes së Kuvendit dhe Kuvendi mund të veprojë vetëm brenda kufijve të përcaktuar nga gjykata. Kjo është një kërkesë e domosdoshme për ruajtjen e shtetit të së drejtës.

Këta paragrafë përmbajnë argumentet kryesore mbi detyrimin kushtetues për të respektuar vendimet e Gjykatës Kushtetuese dhe kufizimin e hapësirës së Kuvendit për të mos i konsideruar këto vendime.

Politika dhe media – simbioza që dobëson të vërtetën

61 paragrafët e këtij opinioni u lexuan në mënyra krejt të ndryshme nga secila palë politike duke shpallur fitoren publike në media. Përtej pretendimit të palëve politike, shqetësim mbetet se me çfarë të vërtete u informua publiku shqiptar: atë reale apo atë të manipuluar politikisht? Sigurisht që një pyetje e tillë në vendet pak kilometra më në perëndim të Adriatikut as nuk do të konceptohej pasi në media duhet të thuhet vetëm e vërteta, por në Shqipëri jo. Në publik u tha e vërteta sipas interesit të partive dhe opinionin e dominoi ndikimi i partisë në pushtet.

Kryetarja e Komisionit Parlamentar për Çështjet Ligjore, Klotilda Bushka, në deklaratën e saj zyrtare pas publikimit të opinionit, tha: “Venecia na dha të drejtë”, – duke i thënë publikut se një vendim i Gjykatës Kushtetuese nuk mund t’i imponojë deputetit mënyrën se si voton ose, thënë më thjesht, liria e bindjes politike të deputetit prevalon edhe mbi autoritetin e një vendimi të Gjykatës Kushtetuese.

Sigurisht që diçka të tillë Komisioni i Venecias nuk e kishte thënë në opinionin këshillimor drejtuar Kuvendit të Shqipërisë, duke e nënvizuar edhe në njoftimin për shtyp që mbërriti në redaksitë e mediave të 46 shteteve anëtare të Këshillit të Europës.

Në këtë pikë nis cenimi i lirisë së medias në Shqipëri. Qëndrimi i shumicës parlamentare mbizotëroi titujt e edicioneve informative, titujt e portaleve dhe kronikave televizive dhe e vërteta sërish nuk u tha siç ishte.

Vlen të theksohet se këta artikuj nuk u shkruan pa pasur diktimin e punonjësve të PR të partisë në pushtet. Menjëherë pas publikimit të lajmit, në telefonat e gazetarëve u shpërnda nominalisht një dokument i cili kishte të përkthyera gjysmë fjali nga anglishtja në shqip, për të orientuar qasjen se si duhet të trajtonin lajmin.

Shumica e redaksive në fillim kishin një qëndrim më realist ndaj dokumentit, duke theksuar se zbatimi i vendimeve të Gjykatës është detyrues. Por nga lajmi i parë u bënë disa ndryshime dhe titulli që pushtoi portalet mediatike, qofshin periferike apo të mediave kombëtare ishte: “Deputetët nuk janë të detyruar se si të votojnë”, një gjysmë frazë e shkëputur nga konteksti i paragrafit të opinionit të Venecias.

Krahas mediave kombëtare, edhe televizionet informative u përballën me një presion të tillë dhe brenda një harku kohor 20 minutësh ndryshuan titullin e lajmit.

Mënyra se si u raportua opinioni i Komisionit të Venecias tregon se influenca politike ndikoi në atë pikë, që në mediat shqiptare mos të  jepej informacion i vërtetë, por i modifikuar në bazë të interesave politike.

Pasojat e një medie të manipuluar

Kjo qasje ka pasoja të rënda për demokracinë dhe për besimin publik. Kur një qytetar bombardohet me interpretime kontradiktore dhe manipuluese, ai e humbet aftësinë për të gjykuar në mënyrë të pavarur. Në një klimë ku “liria e medias” bëhet një term i përdorur për fasadë, shoqëria rrezikon të bjerë në apati, duke e parë të vërtetën si një koncept relativ dhe të parëndësishëm dhe duke normalizuar gënjeshtrën.

Për të rikthyer integritetin e medias duhet një angazhim serioz për të zbatuar standardet e pavarësisë editoriale dhe për të garantuar që të vërtetat themelore nuk deformohen nga presionet politike, aq më shumë kur influencat mediatike shkojnë deri në dokumente ndërkombëtare duke i interpretuar në bazë të interesit të tyre. Një demokraci e shëndetshme nuk mund të ekzistojë pa media të lira dhe të ndershme. Përndryshe, si në rastin e Pinokut, “hunda” e manipulimit politik do të rritet aq shumë, sa askush nuk do ta marrë më seriozisht.

Si konkluzion, analiza mbi këtë çështje nuk mund të neglizhojë pasojat afatgjata të mosrespektimit të vendimeve të Gjykatës Kushtetuese. Siç theksohet në opinion, shteti i së drejtës kërkon jo vetëm respektimin formal të ligjit, por edhe angazhimin e sinqertë të të gjitha institucioneve për të mbrojtur parimet demokratike. Për këtë, media ka një rol kritik për të luajtur: të jetë arbitër i së vërtetës, jo një zgjatim i politikës.

Vetë kryetarja e Gjykatës Kushtetuese, Holta Zaçaj, në një qëndrim për këtë artikull, shprehet se asnjë institucion nuk duhet të vërë në dyshim autoritetin e institucionit sa i përket zbatimit të vendimeve. “Vendimet e Gjykatës Kushtetuese janë përfundimtare. Asnjë nga institucionet nuk ka nevojë t’i drejtohet Komisionit të Venecias për të vënë në zbatim vendimin e Gjykatës Kushtetuese”,- ka nënvizuar kryetarja e Gjykatës Kushtetuese, znj. Holta Zaçaj, për “INA Media”.

Kësaj qasjeje i bashkohet edhe konstitucionalisti Sokol Hazizaj, i cili ngre shqetësimin se zbatimi i të drejtës së 1/10 së deputetëve për të kërkuar mocionin e një anëtari të parlamentit vihet në pikëpyetje për shkak të parashikimit ligjor se në 6 muajt e fundit të mandatit, Gjykata nuk mund të verifikojë pajtueshmërinë e mandatit.

“Kemi kokëfortësinë e një shumice që mund ta kishte zgjidhur shumë thjesht, duke i dhënë hapësira çdo pakice të Kuvendit për t’iu drejtuar Kushtetueses. Nuk mendoj se Venecia ka derivuar nga vendimi i Gjykatës Kushtetuese. Pra, Kuvendi sot nuk ka se çfarë të bëjë tjetër përveçse të përcjellë çështjen në Kushtetuese. Nuk kemi të bëjmë me sovranitetin e Kuvendit, por me të drejtën e 1/10 të anëtarëve të Parlamentit për t’iu drejtuar Gjykatës Kushtetuese. Kuvendi e ka detyrim Kushtetues”, – shprehet z. Hazizaj për “INA Media”.

Nga Lutfi Dervishi

Ndërsa në Greqi, politikanët, media dhe publiku po shprehin hidhërim për gjendjen shëndetësore te Kryepeshkopi Janullatos, reagimi në Tiranë  është i zbehtë, për të mos thënë inekzistent.

Ky kontrast nuk është thjesht një çështje kulture apo empatie, por lidhet ngushtë me historinë e Kishës Ortodokse Autoqefale Shqiptare dhe marrëdhëniet shqiptaro-greke.

Me 1992, pas 25 vitesh ateizem të komunizmit, ku fetë u ndaluan dhe kishat u shkatërruan, shqiptarët prisnin që kryepeshkopi i tyre të ishte një figurë, në përputhje me frymën e autoqefalisë të shpallur nga Fan Noli në vitin 1922.

Ringritjen e  Kishës Ortodokse, Patriarkana Ekumenike e Stambollitia ia besoi Anastas Janullatosit. Në publik u përmend zotimi se Ai do të ishte një zgjidhje e përkohshme deri në gjetjen e një drejtuesi vendas. Megjithatë, me kalimin e viteve përkohshmëria u interpretua si “përkohshmeri si gjithë njerëzit në këtë botë”.

Për disa, ardhja e kryepeshkopit nuk u pa si ndihmë apo kontribut për ringritjen e besimit, por si një lëvizje që fuqizonte ndikimin grek në Shqipëri. Kjo ndjeshmëri, e përforcuar nga çështje si ajo e pronave të kishës dhe tensionet për minoritetin grek, ka lënë një hije mbi punën e Janullatosit, pavarësisht arritjeve të pamohueshme në organizimin e Kishës Ortodokse.

Janullatosi ka luajtur një rol të rëndësishëm në rindërtimin e infrastrukturës fetare dhe sociale të Kishës Ortodokse në Shqipëri, duke ngritur shkolla, spitale dhe qendra ndihme. Por, për shumë shqiptarë, ai nuk ka arritur të bëhet një figurë që simbolizon autoqefalinë e Kishës. Përkundrazi, përkrahja e tij e fortë nga autoritetet shteterore greke e ka bërë atë të duket më shumë si një përfaqësues i interesave greke sesa një prijës shpirtëror i gjithë shqiptarëve ortodoksë.

Në çdo vizitë të zyrtarëve greke në Tiranë takimi me Kryepeshkopin ka qenë pikë e parë në axhende.

Edhe në gjestet publike, Fortlumturia e tij është kujdesur të japë mesazhin që reagon fort kur ka të bëje me besimtarë ortodoks që i përkasin apo identifikohen me minoritetin grek (kujto vizitën në burg te Fredi Belerit, reagimet ndaj vrasjes së një të riu minoritar në Himarë…).

Sot politikanët në Tiranë hezitojnë edhe për t’u shprehur për shëndetin e tij.

Pesë presidente të Shqipërisë (Berisha, Meidani, Moisiu, Topi, Nishani), megjithë kërkesat e vazhdueshme të Athinës, nuk i dhanë shtetësinë shqiptare Fortlumturisë se Tij.

Vetëm më 24 dhjetor 2017 Presidenti Ilir Meta, pas 25 vitesh qëndrimi në Shqipëri, i dha shtetësinë shqiptare Kryepeshkopit duke thënë më vonë ne një një intervistë se ia kishte premtuar këtë gjë ambasadores greke në Tiranë se nuk do të largohej pa patur një arritje!

Një tjetër moment që ka shenjuar perceptimin për Janullatosin në Shqipëri është qëndrimi i tij gjatë Luftës së Kosovës në vitin 1999.

Ai nuk mori një qëndrim të qartë kundër agresionit serb dhe masakrave ndaj shqiptarëve në Kosovë, duke preferuar të fliste për “paqen” dhe “dialogun,” një qasje që u pa si shmangie nga realiteti brutal i genocidit ndaj shqiptarëve. Ky qendrim ka kontribuar më tej në perceptimin e tij si një figurë që nuk përfaqëson vlerat dhe ndjeshmëritë kombëtare të shqiptarëve ortodoksë.

Pavarësisht polemikave dhe ndasive historike, shëndeti i çdo njeriu, aq më ndjeshëm kur është një  lider fetar mbetet një çështje e rëndësishme për komunitetin e tij dhe përtej. Duke qenë një figurë që ka luajtur një rol të rëndësishëm në rindërtimin e Kishës Ortodokse në Shqipëri, urimi i munguar për kryepeshkopin Anastas Janullatos është:  shërim të shpejtë dhe kthim sa më parë mes grigjes së besimtarëve!/Marr nga Facebook