35.5 C
Tirana
E shtunë, 5 Korrik, 2025
type here...

Riorganizimi i Arktikut!

Nga Janusz Bugajski

Aspiratat e SHBA-së për të blerë Grenlandën nga Danimarka nuk janë një propozim i ri. Uashingtoni njoftoi për herë të parë plane të tilla në vitet 1860 kur bleu Alaskën nga perandoria ruse.

Kërcënimet e Presidentit Donald Trump për të aneksuar Grenlandën dhe Kanadanë, qoftë në mënyrë paqësore, qoftë përmes presionit ushtarak apo ekonomik, nënvizojnë rëndësinë e Arktikut për sigurinë globale. Ai gjithashtu zbulon frikën në rritje në Perëndim për aspiratat ruse dhe kineze për të dominuar rrugët kryesore tregtare veriore dhe burimet e gjera të Arktikut.

Përqendrimi i Trump në Grenlandë është veçanërisht i rëndësishëm, pasi ky ishull më i madh në botë ndodhet në rrugë strategjike detare midis Atlantikut të Veriut dhe Arktikut, si dhe rrugëve të rëndësishme ajrore midis Amerikës dhe Evropës. Ai përmban depozita të konsiderueshme nafte dhe gazi, si dhe minerale të rëndësishme si ari, zinku, plumbi dhe xeherori i hekurit, dhe elemente të rralla të tokës, duke përfshirë grafitin, platinin dhe titanin që janë pjesë thelbësore e shumë pajisjeve të teknologjisë së lartë dhe mbrojtjes ushtarake. sistemeve. Të gjitha këto burime janë tërheqëse si për Rusinë ashtu edhe për Kinën dhe një fokus i afërt i konkurrencës me Perëndimin.

Aspiratat e SHBA-së për të blerë Grenlandën nga Danimarka nuk janë një propozim i ri. Uashingtoni njoftoi për herë të parë plane të tilla në vitet 1860 kur bleu Alaskën nga perandoria ruse. Një propozim i ngjashëm u bë dhe u refuzua në vazhdën e Luftës së Dytë Botërore. Vetë Groenlanda u bë një territor vetëqeverisës në vitin 2008 me një shkallë të lartë autonomie, por mbështetja për pavarësinë e plotë nga Danimarka mbetet e pasigurt. Territori ka të drejtën e pavarësisë përmes një referendumi publik, por shumë banorë kanë frikë nga një rënie e standardeve të jetesës nëse Kopenhaga nuk ofron më një subvencion financiar vjetor që arrin në gjysmën e buxhetit publik të Grenlandës.

Qasja më e mirë amerikane ndaj Grenlandës është të mos përpiqeni të blini ishullin, pasi banorët indigjenë do të ndjejnë se thjesht po shkëmbejnë një sundimtar kolonial me një tjetër. Një Grenlandë e pavarur me prosperitet në rritje nëpërmjet nxjerrjes dhe tregtisë së burimeve të veta është një zgjidhje shumë më praktike dhe pozitive. SHBA mund të forcojë praninë e saj në ishull përmes investimeve të mëdha ekonomike dhe një kontigjenti më të fortë ushtarak.

Grenlanda tashmë ka një bazë ajrore dhe stacion radar të SHBA-së të nevojshme për të zbuluar kërcënimet me raketa në të gjithë Arktikun dhe për të monitoruar hapësirën. Pasi të pranohet në NATO si një anëtar i ri, siguria e Grenlandës do të sigurohet dhe ajo mund të vazhdojë të mbajë marrëdhënie të ngushta me Evropën. Krijimi i ndarjeve midis Amerikës së Veriut dhe Evropës përmes mosmarrëveshjeve për Grenlandën thjesht u shërben interesave ekspansioniste ruse dhe kineze.

Pavarësisht pohimeve të Trump, Kanadaja nuk do të bëhet shteti i 51-të i Shteteve të Bashkuara, pavarësisht se kush do të zëvendësojë Justin Trudeau si kryeministër. Në të vërtetë, mashtrimi i Trump mund të shërbejë thjesht për të bashkuar kanadezët kundër ndërhyrjeve të padëshiruara të huaja. Zgjidhja më e mirë për Canda-n dhe për SHBA-në është që Otava të rrisë ndjeshëm shpenzimet e saj ushtarake, të cilat aktualisht arrijnë në 1.4% të Prodhimit të Brendshëm Bruto (PBB). Kjo do ta largonte vendin nga varësia nga ushtria amerikane në çdo kohë krize. Kjo do të dërgonte gjithashtu një sinjal të fortë për ngecësit e tjerë të NATO-s për të investuar shumë më intensivisht në ushtritë e tyre. Mbi të gjitha, Kanadaja ka nevojë për një prani thelbësisht më të fortë në rajonet e saj të gjera të Arktikut për të monitoruar dhe penguar çdo depërtim të padëshiruar rus ose kinez.

Në ndjekje të një strategjie më efektive të Arktikut, SHBA duhet gjithashtu të përforcojë pozicionin e saj ushtarak në Alaskë dhe në të gjitha ujërat e saj territoriale pranë Rusisë ose përgjatë Oqeanit Arktik. Më shumë stërvitje të rregullta ajrore dhe detare mund të mbahen në Paqësorin e Veriut për të demonstruar forcën amerikane dhe për të shtrirë më tej burimet financiare dhe ushtarake të Rusisë në pakësim. Uashingtoni dhe aleatët e tij në Atlantikun verior dhe në Paqësorin verior mund të minojnë kërcënimin rus nga brenda duke u përgatitur për shfaqjen e shteteve të reja nga perandoria veriore euroaziatike e Moskës.

Pavarësia e Grenlandës dhe rritja e saj ekonomike nëpërmjet SHBA-së dhe investimeve të tjera ndërkombëtare do të dërgojë gjithashtu një mesazh të fortë për vetëvendosje dhe pavarësi për zotërimet koloniale të Arktikut të Rusisë. Këto përfshijnë burime të pasura në Sakha, Nenetsia, Komi dhe Siberia që tani shfrytëzohen nga Moska për të rritur ekonominë e saj të luftës, por me pak përfitime për banorët vendas. Shtetet e reja në zhvillim që ulen në rrugën e Detit të Veriut mund të ndjekin partneritete trans-arktike me Alaskën, Kanadanë, territorin vetëqeverisës të Kanadasë të Nunavut, Grenlandës, Danimarkës, Norvegjisë dhe Finlandës. Duke nënvizuar rëndësinë e Grenlandës, Trump e ka sjellë rajonin e Arktikut në ballë të politikës amerikane, por tani ai duhet të vazhdojë me rezultate konkrete./Përshtatur nga “TheGeopost”

Forma e mirë në Arabi, flet Mario Mitaj: Ja ku qëndron sekreti

Kur një gazetar e pyet nëse ai është mbrojtësi më i mirë i majtë në kampionat, Mario Mitaj e kalon me një buzëqeshje. Duke folur pas fitores me Al Hilalin për mediat vendëse, Mario shpjegon formën e mirë të skuadrës në këtë sezon, ndryshe nga viti i kaluar.

“Mund të them se sezoni i kaluar nuk ka qenë edhe aq i mirë, unë kam ardhur pjesën e dytë të kampionatit, por këtë vit të gjithë mundohen të japin më të mirën. Kemi shumë lojtarë të mirë, jo vetëm lojtarët që luajnë në formacion, por edhe ata që janë në stol, ju e shihni si luajnë kur aktivizohen. Sekreti është që të gjithë japin pjesën e tyre dhe kjo është e gjitha, funksionon”, thotë Mitaj i cili ka ndjekur nga afër në stadium ndeshjen mes Atletiko Bilbaos dhe Barcelonës, me fitoren e këtyre të fundit.

Futbollisti i Kombëtares është në huazim deri në fund të sezonit në kampionatin arab nga rusët e Lokomotivës së Moskës, ndërkohë Al Itihadi ka edhe të drejtën e blerjes.

Mund të ketë efekte negative në shëndet! Ja rastet kur duhet ta shmangni konsumin e kafes

Shumica e njerëzve e nisin ditën me një kafe në çdo kohë të vitit. Në fund të fundit, përfitimet shëndetësore të kafesë janë të njohura dhe të rëndësishme pasi, ndër të tjera, ajo ul rrezikun e kancerit, demencës dhe diabetit dhe mbron nga obeziteti.

Megjithatë, ka raste specifike ku konsumimi i kafesë nuk rekomandohet pasi mund të ketë efekte negative.

Shikoni se cilat janë këto raste!

Nëse jeni në ankth
Kafeina që përmban kafeja stimulon lirimin e kortizolit, hormonit të stresit, dhe adrenalinës, të cilat shkaktojnë rritje të presionit të gjakut dhe ritmit të zemrës. Megjithatë, konsumimi i më shumë se 2000 mg kafeinë mund të shkaktojë pagjumësi, dridhje, frymëmarrje të shpejtë, nivele të larta stresi, presion të lartë të gjakut dhe nervozizëm.

Kur kafeja është e nxehtë
Pirja e kafesë së nxehtë dhe pijeve të nxehta në përgjithësi është zbuluar nga kërkimet se rrit rrezikun e kancerit të ezofagut, sipas Organizatës Botërore të Shëndetësisë. Ndaj edhe nëse nxitoni të shijoni kafen e nxehtë që sapo keni përgatitur, është e rëndësishme ta shmangni atë.

Kur ndiheni të përgjumur
Kafeja mund t’ju ndihmojë të zgjoheni, sipas rezultateve të një studimi të ri, megjithatë, kafeina humbet fuqinë e saj për ata që flenë më pak seç i nevojitet trupit. Pra, nëse mendoni se nivelet tuaja të energjisë po bien, në vend që të pini kafe, bëni një sy gjumë për disa minuta.

Kurum vë poshtë gjithë shtetin/ Xama: Po tentohet të manipulohen analizat e mbetjeve

Mbetjet e rrezikshme të kompanisë “Kurum” janë vendosur në Spitallë të Durrësit prej disa muajsh dhe ende nuk ka një përgjigje nëse janë apo jo toksike. Gazetarja Ola Xama deklaroi në emisionin “Të Paekspozuarit” në MCN TV se mbetjet dyshohen se janë të rrezikshme dhe po tentohen të manipulohen analizat që të dalin që një pjesë nuk janë toksike dhe nëse dalin, faji do t’i lihet laboratorit në Kroaci që ka bërë analizat, ndërsa po bëhet gjithçka që çështja të harrohet.

“Më 5 gusht 2023, një njoftim nga Aksioni i Bazelit, një organizatë me bazë në SHBA dha lajmin në “Bloomberg” se anija me 102 konteinerë me lëndë të rrezikshme kishte ikur nga Shqipëria në Tajlandë. Disa media në Shqipëri e botuan. Pas disa muajsh anija u kthye dhe mbeti në radë edhe pse kishte një vendim të prokurorisë për t’u sekuestruar mbetjet.

Mbetjet dyshohen se janë të rrezikshme dhe ka dyshime se po tentohen të manipulohen që analizat të dalin që një pjesë nuk janë toksike dhe nëse dalin, faji do t’i lihet laboratorit në Kroaci që ka bërë analizat. Po bëhet gjithçka që çështja të harrohet.

Këtu nuk duhet të harrojmë se si është bërë ngarkesa në portin e Durrësit në terren të hapur, por jemi në Shqipëri, ndryshe do të ishte një çështje e madhe dhe qytetarët do të kërkonin dëmshpërblim”- tha Xama.

“Për Kombëtaren vij me makinë nga India”, rrëfimi i Sadikut: Nuk shkoj më në festa, e bëja kur isha i ri me para

Armando Sadiku po vijon karrierën në Indi. Sulmuesi pasi luajti një sezon me Mohun Bagan, kaloi te skuadra e GOA-s. Si po shkon kjo eksperiencë, por edhe për rrugëtimin e tij në futboll si në rang klubesh, por edhe eksperienca me ekipin kombëtar, Armando i tregon në një intervistë për “In the stands”. Ndër të tjera, Sadiku bën një batutë të bukur, e cila nxjerr në pah dashurinë e tij për fanellën kuqezi. Ai thotë se nëse Silvinjo i bën një ftesë në mars, do të nisej me makinë nga India.

Cila është diferenca e GOA-s me ekipin ku ishit më parë?
Një diferencë tepër e madhe. Këtu ka një plazh. Moti është gjithmonë i mirë. Mund të marrësh frymë lirshëm.

E keni fjalën për ajrin, apo këtu ndiheni që mund të luani më lirshëm?
Gjithçka ndryshe. Nuk ka presion dhe të gjithë mundohen që të ndihmojnë ty. Këtu ndihet sikur është një atmosferë e një klubi europian. Ndihem i lirë dhe më mirë në fushë. Kam luajtur në disa vende të bukura në Spanjë, Malaga, Las Palmas, Kartagjena, Valencia. Kështu që ky plazhi këtu më kujton Spanjën.

Çfarë bën Sadiku në kohën e lirë?
Nuk shkoj në festa jo (qesh). Tani jam një person që pëlqej qetësinë. Kur isha më i ri shkoja e dilja me shokët jashtë. Isha i vogël, me para dhe vetëm. Tani jam në një fazë tjetër të jetës sime.

Pse u larguat nga Mohun Bagani?
Ka qenë një mbledhje me klubin. Nuk ishte nga ana ime, por ata kërkonin që të firmosnin me një sulmues të ri. Kështu pas shumë negociatave, vendosa të vij në GOA. Shumë njerëz më kanë folur mirë për këtë klub.

Jeni i lumtur në Indi?
Po, jam i lumtur. Në fillim ishte pak e vështirë për mua. Përpara se të vija, pashë disa ndeshje të kampionatit. Mendova: do shkoj atje dhe do t’i shkatërroj, por ishte e vështirë. Nuk mund ta harroj ndeshjen e parë këtu. Ka qenë shumë vapë, ndoshta 39 gradë. Një moment nga minuta e 20-të mendova: O Zot, çfarë dua në këtë vend? Por stadiumi ishte plot, 60 mijë persona. Ishte shumë nxehtë dhe në pjesën e dytë nuk mund të vrapoja më. Pastaj hap pas hapi u përmirësova. Kur i sheh lojtarët indianë janë të dobët nga fiziku, por ata mund të vrapojë 90 minuta me një intensitet të lartë.

Kam dëgjuar se keni marrëdhënie të mira me vëllezërit Xhaka?
Po, ne jemi kushërinj. Nuk kam luajtur me ta kur ishim të vegjël, por kur u rritëm ishim me Taulant Xhakën në Kombëtaren shqiptare, luajtëm bashkë për 10 vite. Ndërsa me Granitin kam luajtur kundër, kur ai ishte te Basel. Nuk kemi kaluar shumë kohë sepse ata u rritën në Zvicër dhe unë në Shqipëri.

Si shkon stërvitja te GOA dhe mund të luani sërish në Kombëtaren shqiptare?
Bëj gjithçka në stërvitje që të kthehem në ekipin kombëtar. Për shembull: nëse tani do të më thërriste Kombëtarja shqiptare, do të nisesha me makinë që këtu dhe jo duke fluturuar. Sepse e dua vendin tim dhe më pëlqen shumë kur luaj me ekipin përfaqësues. Kam folur dhe me djemtë që janë në skuadër. Të luash për Kombëtaren është ëndrra e çdo lojtari dhe nëse ke atë qëllim, duhet të punosh fort për ta arritur.

Mund të më përshkruani ndjesitë e të shënuarit një gol kundër Rumanisë në Europianin e 2016-s?
Po, ai gol më ndryshoi karrierën. Ishte ndeshja e tretë në grup. Unë luajta edhe kundër Zvicrës dhe Francës. Njerëzit filluan të thonin që duhet të ndërrohej sulmuesi. Por, isha i bindur se trajneri do e fillonte me mua ndeshjen sërish sepse po luaja mirë, por gjithashtu mendova nga klima që u krijua, ndoshta mund të më linte në stol. Kur pashë emrin tim, mendova që do të jap gjithçka dhe ia dola. Shënova dhe ne fituam 1-0. Ajo më ndryshoi gjithë jetën time dhe karrierën.

Serbia prishet me Rusinë? Heq dorë nga armatimet e Moskës, anulohen kontratat

Serbia ka anuluar kontratat për armatimet ruse, me të cilat ka furnizuar ushtrinë që prej epokës sovjetike. Lajmin e bëri të ditur shefi i ushtrisë gjenerali Milan Mojsilović pa specifikuar nëse vendi po i ndërpriste lidhjet me Rusinë.

Serbia, vend kandidat për anëtarësim në BE, ka qenë prej kohësh aleati më i vendosur i Moskës në Europë, dhe është gjendur nën presion të shtuar qe prej nisjes së luftës në Ukrainë, për tu orientuar më shumë nga perëndimit dhe politikat e tij të jashtme.

Sipas kreu të ushtrisë arsyeja pas vendimit për të anuluar kontratat ishin sanksionet perëndimore kundër Moskës, dhe fakti se Serbia po përballej me sfida nga përdorimi i armatimeve ruse.

Ai tha se Beogradi po përpiqet të gjente një zgjidhje përmes kanaleve diplomatike, por se disa nga kontratat ishin anuluar e të tjerë ishin shtyrë me shpresën se marrëdhëniet ndërkombëtare do të normalizohen.

Sipas Mojsillovic, ushtria serbe mund të vazhdojë të blejë pjesë pajisjet sovjetike dhe ruse pasi ato janë prodhuar nën licencën e shumë vendeve rreth botës. Megjithatë ai thotë se nuk do të jetë më e mundur të blihen pajisje të reja nga Rusia.

Në gusht të vitit të kaluar, Serbia vendosi të braktisë blerjen e një serie avionësh luftarakë rusë, për të cilët ishte diskutuar që ne 2021. Në vend të tyre, Beogradi bleu 12 avionë Rafale, prej 2.7 miliardë eurosh nga Franca.

Dr. Orhan Dragaš, themelues i institutit të sigurisë ndërkombëtare me bazë në Beograd tha për Euroacrice, se zhvillimi përfaqëson një kthesë strategjike për Serbinë, dhe nuk është i përkohshëm.

Sipas opinionit të tij, prokurimi i armatimeve planifikohet në periudhë afatgjatë dhe nëse lidhje të tilla cenohen, ato thuajse nuk riparohen më kurrë, çka nënkupton se Moska ka humbur një prej levave kryesore të influencën në Ballkanin Perëndimor.

“Non grata” të freskëta dhe bllokim pronash, urdhri i ri i Biden kambanë alarmi për të korruptuarit

Ish-drejtori i Zyrës për Kontrollin e Pasurive të Huaja pranë Departamentit amerikan të Thesarit, John Smith tha të premten se ndryshimet në urdhrin ekzekutiv për Ballkanin Perëndimor nga Presidenti Joe Biden, janë “shenjë se qeveria amerikane vazhdon të jetë e shqetësuar për situatën” në këtë rajon.

Duke komentuar për shërbimin e Zërit të Amerikës në gjuhën boshnjake, ish-drejtori Smith tha se ndryshimet po ashtu tregojnë se Shtetet e Bashkuara “besojnë që sanksionet – apo kërcënimi me sanksione, meqë nuk u bë ndonjë përcaktim i menjëhershëm në bazë të urdhrit të ri ekzekutiv – do të avancojnë objektivat amerikane të sigurisë kombëtare dhe politikës së jashtme në rajon”.

Në një letër drejtuar Kongresit amerikan të mërkurën, Presidenti Biden tha se ka vendosur ta mbajë në fuqi urdhrin ekzekutiv për Ballkanin Perëndimor, të shpallur fillimisht në vitit 2001 dhe të ndryshuar në vitet 2003 dhe 2021. Ai mori këtë vendim duke pasur parasysh “aktet e dhunshme ekstremiste, veprimet penguese dhe situatën në Ballkanin Perëndimor, që pengon përparimin drejt qeverisjes efektive dhe demokratike dhe integrimin e plotë në institucionet transatlantike… vazhdojnë të paraqesin kërcënim të pazakontë dhe të jashtëzakonshëm ndaj sigurisë kombëtare dhe politikës së jashtme amerikane”.

Urdhri, sipas zotit Smith, u zgjerua me disa elemente, përfshirë “përpjekjen, si bazë për përcaktim”- ndërsa më parë ishin parashikuar vetëm aktet e kryera. Po ashtu shtohen edhe kategori të reja për sanksionim si të qenurit anëtar “i një entiteti të sanksionuar”, përfshirja në sanksione e rrjetit të personave që kanë pronësi ose kontroll të përbashkët me persona të sanksionuar, si edhe e bashkëshortes/it apo fëmijëve të rritur të personit të përcaktuar.

Ai thotë se këto ndryshime të reja “sugjerojnë që qeveria amerikane ka parasysh individë të caktuar të cilët po i konsideron nën masat e reja”.

Qeveria amerikane “ka mundësi që po përpiqet t’u dërgojë atyre një mesazh të fuqishëm që duhet të ndryshojnë qasje apo do të rrezikojnë të përballen me sanksionet e Shteteve të Bashkuara”, deklaroi zoti Smith.

Urdhri fillestar ekzekutiv i vitit 2001 nga ish-Presidenti George W. Bush, pas luftrave në Ballkan, parashikonte sanksione në lidhje me ekstremizmin e dhunshëm, shkeljen e Marrëveshjeve të Dejtonit dhe Rezolutën 1244 të OKB-së për Kosovën dhe kërcënonte stabilitetin në rajon.

Ky urdhër është rinovuar çdo vit që atëherë nga Presidentët amerikanë. /VOA

Sot, pesë vjet nga viktima e parë nga Covid-19! Sa të përgatitur jemi për një pandemi të dytë?

Vdekja e parë për shkak të virusit Corona u regjistrua pesë vjet më parë, më 11 janar 2020: Po a është e përgatitur bota sot më mirë për pandemitë e reja?

Pesë vjet më parë, një virus i panjohur deri atëherë e zhyti njerëzimin në një krizë të paprecedentë: më 11 janar 2020 u regjistrua vdekja e parë në botë nga koronavirusi SARS-CoV-2 në Kinë. Pesë vjet pas shpërthimit të pandemisë së koronës, ekspertët pyesin veten se sa mirë është përgatitur bota për pandemitë e ardhshme.

Vlerësimi i OBSH-së
I pyetur nëse bota tani është më e përgatitur për pandemitë, kreu i OBSH-së Tedros Adhanom Ghebreyesus tha në një konferencë shtypi në dhjetor: “Përgjigja është po dhe jo”. Bota ende duhet të përballet me “disa dobësi dhe tendenca dobësie”. Nga ana tjetër, komuniteti botëror ka nxjerrë shumë “mësime të dhimbshme” dhe “ka marrë masa të rëndësishme për të forcuar mbrojtjen e tij kundër epidemive dhe pandemive të ardhshme”, ka theksuar kreu i OBSH.

Sipas Maria Van Kerkhove, drejtuese e Departamentit të Përballimit të Epidemisë dhe Pandemisë së OBSH-së, është vetëm çështje kohe para se bota të kërcënohet nga pandemia e ardhshme. Si rezultat i përvojave nga pandemia e Coronës dhe epidemia e rëndë e gripit në vitin 2009, “shumë gjëra janë përmirësuar”, por bota mbetet e përgatitur në mënyrë të pamjaftueshme për një “shpërthim masiv” të një sëmundjeje infektive ose një pandemie të re, është e mendimit Van Kerkhove.

Edhe Paneli i Pavarur për Përgatitjen dhe Reagimin ndaj Pandemive, i mbledhur nga OBSH, vjen në një përfundim shumë të ngjashëm: Ndër të tjera, ai kritikon faktin se ka ende pabarazi në mbarë botën në aksesin ndaj vaksinave dhe ilaçeve.

Epidemiologia amerikane Meg Scheffer është gjithashtu skeptike: “Të jem e sinqertë, jo, nuk mendoj se jemi më të përgatitur sesa ishim me Covid-in”. Autoritetet shëndetësore në mbarë botën ende nuk janë në gjendje të mbledhin dhe shkëmbejnë me shpejtësi informacione rreth patogjenëve të rinj./DW

Pse Enver Hoxha ndryshoi qëndrim ndaj Abaz Kupit! Nga arratisja tek persekutimi i familjes! Diktatori: Në Durrës luftonte kundër fashistëve që po zbarkonin

Abaz Kupi ishte nacionalisti dhe patrioti me një kontribut të jashtëzakonshëm në luftën kundër pushtuesve nazifashistë, bashkimin e të gjithë shqiptarëve pavarësisht bindjeve politike, shmangien e luftës vëllavrasëse të nxitur dhe ushtruar nga Partia Komuniste dhe E. Hoxha, rrëzimin e komunizmit dhe rivendosjen e monarkisë.

Abaz Kupi do të ishte iniciator dhe kontributori kryesor i Konferencës e Pezës 16 shtator 1942, kontribut i gjeneral Abaz Kupit ku dominimi i figurave dhe krahut nacionalist në organet drejtues ishte dominues ndaj komunistëve. Vetë diktatori Enver Hoxha drejtuesi i Partisë Komuniste në një shkrim të botuar në gazetën “Zëri i Popullit”, organ i Partisë Komuniste, në nr. 11-12 shkurt 1943, do të shprehej për Abaz Kupin me këto fjalë: “Ditët e para të prillit 1939 populli shqiptar ishte në këmbë me një zemër dhe një parullë. Në Durrës luftonte Abaz Kupi kundra mijëra e mijëra fashistëve që po zbarkonin.

Bazi i Canes dhe djemtë e Shqipërisë të frymëzuar prej një dashurie të madhe për Atdheun me të vetmen pushkë të shqiptarit e bënë armikun të kthehej në vaporë e të linte në molo qindra të vrarë. Major Bazi ishte kudo, në çdo pozicion dëgjohej zëri i tij “Djem, godisni armikun pa mëshirë se kështu e lyp ndera e Atdheut”. Patrioti i vërtetë nuk lufton vetëm me fjalë, por me vepra dhe Bazi i Canes mendimet e tij i realizonte në fushën e luftës. Bazi i Canes, i Krujës, Bazi i Pezës do të vazhdojë luftën deri në fitore”. Por jo shumë vite më vonë familja e Abaz Kupit pas emigrimit të tij përjetoi kalvarin e vuajtjes që nisi në vitin 1939, kur ata u internuan nga italianët për shkak të rezistencës së organizuar nga Abaz Kupi në Durrës. Internimi nga fashistët vijoi deri më 1944, kur më pas Abaz Kupi, i cili drejtonte mijëra forca të Legalitetit, u detyrua të largohet nga Shqipëria, duke marrë dy djem me vete, dhe njërin prej tyre do e linte të kujdesen për vajzat dhe bashkëshorten.

Këtu nis vuajtja e radhës për Familjen Kupi, të cilët deri në vitin 1991 nuk do të shohin dot asnjë ditë lirie, por vetëm burgje dhe internime të rënda nga komunistët. Më 24 tetor 1944 Abaz Kupi u largua nga atdheu. Familjen e la në Shkodër. Djali i vogël, u arrestua më 1945, ndërsa pjesa tjetër e familjes, bashkëshortja dhe vajzat u internuan në Tepelenë e më pas nëpër kampet e Myzeqesë. Familja e Abaz Kupit, bashkëshortja, vajzat dhe një prej djemve u persekutuan më shumë se kushdo.

LUFTA

Familja Kupi u dërgua në Itali. Në fillim u mbajt e burgosur në qelitë e burgut të Brindizit. Për më shumë se një muaj, ata janë mbajtur në një burg të Brindisit, të izoluar plotësisht. Më pas i dërguan në një kamp internimi në Siena, deri në vitin 1942. Më pas u lanë të lirë, banuan pranë t’afërmit, Sejfulla Merlikës. Me hyrjen e Britanisë së Madhe në Luftë po shihnin mundësinë e krijimit të rezistencës në Shqipëri. Kalon nga Turqia në Jugosllavi i pritur nga Gani Kryeziu në kryeqytet, ku takon kolonelin Stirling dhe kol. Dayrell Oakley-Hill, i fundit shef i zyrës së SOE në Beograd. Me ndihmën e të cilit kaloi në Shqipëri në krye të Rezistencës me përkrahjen e ambasadës angleze në Beograd.

Punët përgatitore për organizimin e qëndresës u drejtuan nga Julian Amery. Qeveria e Mbretërisë Serbo-Kroato-Sllovene ishte kundër por pas pushtimit të Jugosllavisë nga gjermanët, së bashku me Gani Kryeziun, Xhemal Herrin, e Mustafa Gjinishin, Kupi u fut në Shqipëri me ndihmën e Muharrem Bajraktarit për të organizuar qëndresën kundër pushtuesit bashkë me të vëllanë, Ibrahimin, gjë që e bëri me shpenzimet e tij. Abaz Kupi ishte një ndër organizatorët dhe pjesëmarrësit kryesorë të Konferencës së Pezës të mbajtur më 16 shtator 1942 dhe u zgjodh anëtar i KANÇ, si shumë figura tjera që përdoreshin nga komunistët për të tërhequr masat bashkë me emrin e bujshëm “Fronti Nacional-Çlirimtar”. Më 26 korrik 1943, ora 11 para dite, u mblodhën në shtëpinë e dr. Ihsan Toptanit në katundin Tapizë, Delegacioni i Këshillit të Përgjithshëm Nacionalçlirimtar dhe Delegacioni i organizatës “Balli Kombëtar”. Me idenë e zgjerimit dhe të forcimit të frontit të përbashkët të luftës kundër italianëve, ai u bë nismëtari Konferencës së Mukjes të mbajtur në datat 1-2 gusht 1943 për të arritur bashkëpunimin midis Frontit Nacional Çlirimtar dhe Ballit Kombëtar.

JETA

Abaz Kupi lindi në Krujë në vitin 1892. Në 1912-ën përkrahu Esat Pashë Toptanin, ndërsa në 1920-ën u rreshtua krah Mustafa Krujës kundër Ahmet Zogut. Pavarësisht mospajtimeve mes tyre, pas ardhjes së Zogut në pushtet, Kupi u bë komandant i Krujës, e më pas major në xhandarmërinë e Durrësit në vitet 1932-1939. Më 7 prill 1939, kur italianët zbarkuan në Durrës, Abaz Kupi, i njohur edhe si Bazi i Canës, udhëhoqi qëndresën e repartit ushtarak, duke mbajtur qëndresë për 36 orë. Me pushtimin e Shqipërisë u largua drejt Stambollit. Në qershor të vitit 1939 familja e tij u internua në Himarë. U rikthye në atdhe gjatë Luftës së Dytë Botërore. Ishte një ndër organizatorët kryesorë të Mbledhjes së Pezës të mbajtur më 16 shtator 1942 dhe u zgjodh anëtar i KANÇ-it. U bë nismëtari Konferencës së Mukjes, të mbajtur në datat 1-2 gusht 1943.

“MUKJA”

Marrëveshja e Mukjes u nënshkrua më 2 gusht 1943 në fshatin shqiptar të Mukjes midis Ballit Kombëtar dhe Partisë Komuniste të Shqipërisë për të bashkërenduar e rezistencën shqiptare në Luftën e Dytë Botërore dhe për t’u përgatitur për të ardhmen e Shqipërisë Etnike. Marrëveshja themeloi një Komitet të Shpëtimit Kombëtar i cili duhet të merrte drejtimin e lëvizjes së rezistencës shqiptare. Nga ana e komunistëve shqiptarë, marrëveshja u nënshkrua nga Ymer Dishnica, një anëtar i Byrosë Politike të Komitetit Qendror të Partisë Komuniste të Shqipërisë. Një mosmarrëveshje u ngrit në lidhje me statusin e Kosovës. Ndërsa Balli Kombëtar propozoi për të luftuar për bashkimin e Kosovës me Shqipërinë, përfaqësuesit komunistë kundërshtuan ashpër.

Më në fund u arrit një kompromis, ku çështja e Kosovës të vendosej në një referendum të popullit të saj në fund të luftës. Marrëveshja u konsiderua kundërrevolucionare nga Partia Komuniste e Jugosllavisë, i deleguari i të cilëve pranë Partisë Komuniste të Shqipërisë Svetozar VukmanoviçTempo ushtronte ndikim të konsiderueshëm mbi komunistët shqiptare e veçanërisht mbi drejtuesin e tyre Enver Hoxha. Si pasojë, kjo marrëveshje u dënua zyrtarisht nga Enver Hoxha në një takim të Komitetit Qendror të Partisë Komuniste të Shqipërisë.

PROGRAMI

Në mbledhjen Kombëtare në Tapizë më 26 korrik 1943 u vendos: “Sot më 26 korrik 1943, ora 11 p.dite, u mblodhën në shtëpinë e Z. Dr. Ihsan Toptani në katundin Tapizë të Tiranës, Delegacioni i Këshillit të Përgjithshëm Nacionalçlirimtar, i përbërë prej Z. major Abaz Kupi. Myslim Peza, Dr. Ymer Dishnica, Kamber Qafmolla dhe Mustafa Gjinishi dhe Delegacioni i organizatës “Balli Kombëtar”, i përbërë prej Z. Mithat Frashëri, Hasan Dosti dhe Faik Quku. Me vendim të përbashkët u zgjodh Z. Mithat Frashëri si kryetar i mbledhjes dhe Z. Mustafa Gjinishi si sekretar. U vendos të pranohen si dëgjues Z. Pater Lek Luli, Dr. Ihsan Toptani, Xhemal Herri, Gogo Nushi, Sali Vata dhe Abdullah Ymeri.

Delegatët e të dyja organizatave, duke interpretuar dëshirën dhe vullnetin e popullit shqiptar për me ndjekë një luftë të përbashkët kundër okupatorit fashist dhe atë të dy organizatave përkatëse, vendosën: Neni 1: Të formohet një komitet i përbashkët lufte me emrin “Komiteti i Shpëtimit të Shqipërisë”. Neni 2: Komiteti për shpëtimin e Shqipërisë ka për qëllim realizimin e këtij programi: 1- Luftë imediate kundër armikut okupator për çlirimin e Shqipërisë. 2- Indipendencën e plotë të Shqipërisë në kufijtë e 1913-ës dhe realizimin e bashkimit me atdheun shqiptar të viseve të banuara prej shqiptarësh, në virtut të parimit të përgjithshëm të vetëvendosjes së popujve, të njohur universalisht dhe garantuar prej Kartës së Atlantikut. 3- Një Shqipëri të lirë independente, demokratike të vërtetë. 4- Forma e regjimit do të caktohet prej vetë popullit me anën e një asambleje konstituante, të zgjedhur me sufrazh universal. 5- Komiteti i Shpëtimit të Shqipërisë pushon të ekzistojë me formimin e një qeverie provizore. Komiteti i Shpëtimit të Shqipërisë do të formohet sa më shpejt që ta lejojnë rrethanat. Delegatët e Ballit Kombëtar për deri në aprovimin e organizatës së tyre e nënshkruajnë këtë rezolucion “Ad referendum”. Delegatët K. i Përgjithshëm Nacionlaçlirimtar (5 firmat) Balli Kombëtar (3 firmat)”.

PROCESVERBALET

Proces-verbal: “Sot më datë 1 gusht 1943 u mbajt në katundin Mukje, mbledhja e dytë e delegacioneve të Organizatës B.K. dhe të Organizatës Nacional-Çlirimtare. Kryesia e mbledhjes me vota unanime iu ngarkua Z. Thoma Orollogajt dhe sekretaria Z. M. Gjinishi. Bisedimet i hap Z. Dosti, delegat i B.K. i cili deklaron se pas bisedimesh që bëri qendra e Ballit proces-verbalit të marrëveshjes së bërë më 26 korrik 1943, të nënshkruar adreferendum prej delegacionit të Ballit, e gjen të nevojshme të bëhet një shqyrtim disa pikave të akordit të arritun.

Bisedohet dhe vendoset që pika 1 e nenit 2 të ndryshohet dhe të qëndrojë në këtë mënyrë: Pika 1. Luftë imediate kundër armikut okupator dhe kundër çdo armiku tjetër eventual okupator Pika 2. Luftë për një Shqipëri independente dhe për zbatimin e parimit të njohur universalisht e të garantuar nga Karta e Atlantikut të vetëvendosjes së popujve për një Shqipëri Etnike. Pika 3. ndryshohet dhe pranohet në këtë mënyrë: Një Shqipëri të lirë, indipendente, demokratike, popullore. Pika 4. ndryshohet dhe pranohet në këtë mënyrë: Komiteti për Shpëtimin e Shqipërisë bie me formimin e një qeverije provizore. Pika 5. ndryshohet dhe pranohet në këtë mënyrë: Forma e regjimit do të caktohet prej vetë popullit me anën e një asambleje konstituante, të zgjedhur me sufrazh universal direct”.

LARGIMI

Duke mos u pajtuar me qëndrimet e Enver Hoxhës, i cili në shtator 1943 hodhi poshtë Marrëveshjen e Mukjes me Konferencën e Labinotit, në 19 nëntor 1943, Abaz Kupi u largua nga Kryesia e Këshillit të Përgjithshëm Nacionalçlirimtar dhe më 21 nëntor formoi Lëvizjen e Legalitetit, që synonte në rikthimin e Mbretit Zog në Shqipëri. Megjithatë ai iu shmang luftës civile të nxitur nga komunistët deri kur komunistët nisën të sulmonin Gegninë dhe zonat e Bazit. Gjatë avancimit të komunistëve në veri gjendej në vështirësi për të manovruar mes malesh, sidomos në Mirditë.

Në pranverën e 1944, përveç oficerëve Billy McLean dhe David Smiley iu bashkua dhe Amery, të cilët qëndruan për shtatë muaj pranë trupave të Kupit. Raportet e operacioneve të shumta kundrejt gjermanëve do të ndeshnin me kundërshtitë e raporteve të oficerëve britanikë pranë komunistëve. Gabimet dhe spiunazhi komunist në Shtabin e Përgjithshëm të Operacioneve Speciale (SOE) në Bari bëri që nëpërmjet keqinformimit s’u kuptua veprimtaria e Bazit. Më 24 tetor 1944 u largua nga atdheu nëpërmjet një barke të siguruar nga Ihsan Toptani në Shkodër, bashkë dy bijtë Petritin, Rustemin dhe përkthyesin Gaqo Goga (SOE e Barit nuk e ndihmoi të tërhiqej bashkë me oficerët britanikë), për 6 ditë pa ushqim e pa ujë derisa u gjetën nga një anije pastruese-minash kanadeze që i çoi në Brindizi të Italisë. Familjen e la në Shkodër. Djali i vogël, Fatbardhi, u arrestua më 1945, ndërsa pjesa tjetër e familjes, bashkëshortja e tij dhe vajzat, do të internoheshin në Tepelenë e më pas nëpër kampet e internimit të Myzeqesë.

EMIGRACIONI

Më 24 tetor 1944 u largua nga atdheu. Familjen e la në Shkodër. Djali i vogël, u arrestua më 1945, ndërsa pjesa tjetër e familjes, bashkëshortja dhe vajzat u internuan në Tepelenë e më pas nëpër kampet e Myzeqesë. Në emigracion merret me organizimin e mërgimtarëve për një bashkim politik, më pas u aktivizua në komitetin “Shqipëria e Lirë” me president Mit’hat bej Frashërin, që do zëvendësohej nga Hasan Dosti. Më 7 korrik 1949 u emërua president i Juntës ushtarake, nën projektin “Valuable” – organizëm kontrollues i operacioneve ushtarake sekrete për destabilizimin e regjimit komunist në Shqipëri. Më 1968 zhvendoset drejt Shteteve të Bashkuara. Vdiq më 9 janar 1976 në SHBA, New York, trupi i tij prehet në Kew Gardens Cemetery në Queens – New York

Sa mund të ndikojnë mediat sociale në votime? Analiza e DW: Efekti tek vlerat dhe bindjet, a po e ndryshojnë demokracinë

Rumania përsërit zgjedhjet presidenciale për shkak të ndikimit të dyshuar rus në TikTok; në platformën X, Elon Musk bën reklamë për AfD-në. A po e ndryshojnë mediat sociale demokracinë?

Më 23 shkurt 2025 zhvillohen në Gjermani zgjedhjet parlamentare. Për multi-miliarderin dhe të besuarin e Trump, Elon Musk, është e qartë se zgjedhjet parlamentare duhet t’i fitojë AfD-ja, parti e cila nga Zyra Federale Gjermane për Mbrojtjen e Kushtetutës klasifikohet pjesërisht si ekstremiste e djathtë. Vetëm AfD mund ta shpëtojë Gjermaninë, shkroi Musk në platformën e tij të internetit X. Ai i ofroi udhëheqëses së AfD-së, Alice Weidel, edhe mundësinë për të zhvilluar një diskutim në platformën X. Në mediat sociale gjermane, AfD-ja konsiderohet si partia më aktive, sidomos në platformën kineze të mediave sociale TikTok. Videot me pozicionet e AfD-së shihen në TikTok nga qindra-mijëra vetë.

Sipas ekspertit për politikë dhe komunikim, Johannes Hillje, në vitin 2022 dhe 2023 çdo video e AfD-së është parë mesatarisht më shumë se 430,000 herë. Për krahasim: në vend të dytë renditen videot e grupit parlamentar konservator CDU/CSU – me një mesatare prej rreth 90,000 shikimesh.

A favorizojnë mediat sociale partitë e djathta?

Jo, thotë Andreas Jungherr, profesor i Shkencave Politike dhe Transformimit Digjital në Universitetin Otto-Friedrich në Bamberg. “AfD-ja ka shumë kohë që është aktive në mediat sociale.” Ajo ka mësuar se cila qasje funksionon atje.

Ky është një avantazh i qartë për sa i përket diapazonit të shikueshmërisë – por vetëm kjo nuk garanton suksesin zgjedhor, thotë Jungherr. Kjo duket qartë në fushatën e kandidates për president të SHBA-së, Kamala Harris, e cila pati sukses të madh në rrjetet sociale. Por siç e dimë, kjo nuk ishte e mjaftueshme për të sjellë atë në Shtëpinë e Bardhë.

Ç’ndikim kanë mediat sociale tek vlerat dhe bindjet?

Të ashtuquajturat “flluska të filtruara” lindin në hapësirën online, sepse rezultatet e kërkimit ose përmbajtja janë të personalizuara. Algoritmet e ofruesve të shërbimeve online përcaktojnë ato që na shfaqen në internet. Në mediat sociale një algoritëm u jep përparësi përmbajtjeve të personaliteteve të njohura ose përmbajtjeve që kanë pëlqyer ose komentuar shumë përdorues të tjerë. Nga ana tjetër algoritimi mund të mos shfaqë më fare përmbajtje të caktuara, nëse ato janë injoruar shpesh.

Kjo krijon një perspektivë të njëanshme: botëkuptimi që ka dikush forcohet, ndërsa mendimet apo qëdnrimet e të tjerëve injorohen. Mbi të gjitha përmbajtje të tilla përforcojnë vlerat dhe bindjet që dikush i ka ndërkohë.

Kjo është arsyeja pse mediat e të gjitha llojeve kanë vetëm një ndikim shumë të vogël në vendimet e votuesve, thotë Judith Möller, profesore për shkencat e komunikimit në Institutin e Leibniz për Kërkimin e Medias. Ajo studion efektet e mediave sociale dhe thotë “Vendimi i votuesve lidhet me shumë shkaqe të ndryshme. Varet se ku dhe si je rritur, çfarë përvojash personale ke pasur – veçanërisht në javët e fundit para zgjedhjeve – ose me kë tjetër flet për zgjedhjet dhe politikën.” Sipas Möller, të njëjtët faktorë ndikojnë edhe se cilat media përdorim dhe çfarë efekti kanë ato.

Lëvizjet politike dhe partitë e reja mund të bëhen shpejt të dukshme në mediat sociale. Por në thelb në rrjetet sociale ato arrijnë ndjekësit tyre – dhe ndoshta disa njerëz të pavendosur. “Njerëzit është e vështirë që t’i bindësh për diçka të re. Përmes mediave mund të bindësh vetëm ata që tashmë janë të bindur për diçka.”

Lajmet e rreme dhe gjuha e urrejtjes

Ballafaqimi me informacionet dhe lajmet e rreme do të bëhet edhe më problematik në të ardhmen. Lajmet e rreme ka të ngjarë të shtohen, nëse siç njoftoi Marc Zuckerberg, koncerni Meta do të heqë dorë nga kontrolli dhe verifikimi profesional i lajmeve në platformat Facebook ose Instagram dhe do t’i bllokojë gjithnjë e më rrallë përmbajtjet e diskutueshme.

Në këtë mes mund të vërejmë dy efekte, thotë prof. dr. Nicole Krämer, drejtuese e Departamentit të Psikologjisë Sociale, Medias dhe Komunikimit në Universitetin e Duisburg-Essen. Nga njëra anë sondazhet tregojnë se njerëzit nuk duan të bien pre e dezinformimit. “Sa më e rëndësishme të jetë një çështje për jetën e dikujt, aq më i aftë është ai apo ajo në kërkimin e informacionit që u vjen vërtet në ndihmë, domethënë që është i besueshëm dhe i dyanshëm.”

Por nga ana tjetër, nëse informacioni i rremë përshtatet me diçka që tashmë i është ngulitur dikujt në tru, personi mund ta konsiderojë atë informacion si të mundshëm – “edhe nëse fillimisht mendon: s’ka mundësi të jetë kështu,” thotë Krämer. Këtu vepron edhe një mekanizëm tjetër: “sa më shpesh dëgjon, lexon ose sheh një mesazh të rremë, aq më shumë ka gjasa që ai të mbetet në kujtesë.” Kjo do të thotë se informacioni i rremë ndonjëherë rrënjoset – pavarësisht nga fakti se njerëzit në të vërtetë duan ta shmangin atë.

Sasia e informacionit të rremë në mediat sociale gjithashtu mund të rritet, sepse aty ka gjithnjë e më pak opinione të ndryshme, thotë Judith Möller. Arsyeja për këtë është një kulturë bisedimi dhe diskutimi gjithnjë e më toksike e karakterizuar nga fyerje ose gjuhë urrejtjeje. “Si rrjedhojë grupe të caktuara largohen nga diskutimet, dhe në to vazhdojnë të marrin pjesë vetëm ata që mund ta përballojnë këtë kulturë toksike bisedimi.”/DW

1...457458459...8 382Faqja 458 nga 8 382

Kryesore

Continue to the category
Më shumë
© 2024 Rilindja Demokratike Euroatlantike