Nga Nebil ÇIKA

Kjo nuk është një foto e para vitit 1990 e as në ndonjë cep të humbur të Shqipërisë, kjo foto është bërë më 23 gusht 2017, Ditën evropiane të Përkujtimit të Viktimave të Nazizmit e të Stalinizimit, në një nga zonat më të populluara të Tiranës, te mbikalimi në Unazën e Re në vazhdimin e Rrugës së Kavajës drejt Kombinatit. Është një tabelë sinjalizuese e vendosur atje nga Ministria e Transporteve apo Bashkia e Tiranës, nuk e di mirë kush e ka kompetencë, vetëm pak muaj më parë. Është pronë shtetërore dhe po ta prishësh përfundon në burg. Për ata që nuk e dinë, 21 Dhjetori që shënohet në tabelë është ditëlindja e autorit më të madh të krimeve kundër njerëzimit ndoshta në historinë botërore, diktatorit të ish–Bashkimit Sovjetik, Josif Visarionoviç Stalin. Nuk e di kush e ka marrë vendimin për vendosjen e kësaj tabele me këtë simbol të krimeve komuniste, por di me siguri që në Tiranë e Shqipëri nuk ka ndonjë objekt, rrugë apo institucion me këtë emër që ta sinjalizojë tabela në fjalë, gjë që besoj se qeveritarët, shtetarët e politikanët duhet ta dinë shumë më mirë se ne. Në këto kushte lind pyetja: Përse qeveria shqiptare apo Bashkia e Tiranës rikthejnë ditëlindjen e kriminelit më të madh të njerëzimit në një nga kryqëzimet më të rëndësishme të vendit 27 vjet pas rënies de jure të komunizmit stalinist shqiptar?! Unë nuk shoh ndonjë arsye tjetër përveç atyre ideologjike, pra nostalgji dhe rikthim i simboleve komuniste nga qeveria Rama dhe Bashkia Tiranë. Por nuk është vetëm kjo. Gjëja e parë që bëri Erion Veliaj sa mori drejtimin e Bashkisë së Tiranës ishte ngritja e një monumenti kushtuar 21 Dhjetorit, ditëlindjes së Stalinit në Sheshin “Ataturk”, pikërisht në sheshin që mbante këtë emër në kohën e diktaturës staliniste të Enver Hoxhës. Pra, siç shihet rehabilitimi i figurës së Stalinit nuk është një rastësi, por projekt i rilindjes socialiste Rama-Veliaj. Ma ha mendja që autorët e këtyre “haleve” janë të qartë për atë çka bëjnë, por duhet thënë se edhe reagimi i opozitës dhe shoqërisë për këto fenomene gjithnjë e në rritje ka qenë pothuaj inekzistent. Gjithnjë kam theksuar mungesën e ideologjisë tek PD-ja dhe fakti që Stalini promovohet publikisht nën hundën e saj është prova më e mirë për këtë.
Po sot, si për ironi, si pjesë e një ceremonie zyrtare në Muzeun Historik Kombëtar, Ditës evropiane të Përkujtimit të Viktimave të Nazizmit e të Stalinizimit të organizuar nga Muzeu dhe Autoriteti i hapjes së dosjeve të Sigurimit të Shtetit, një aktivitet që organizohet për herë të parë në Shqipëri. Korrekt dhe risi nga ana formale pasi për herë të parë pranohet standardi i BE-së në barazimin e trajtimin e krimeve naziste dhe ato komuniste, por më shumë se hipokrizi po të kemi parasysh kushtet e Shqipërisë dhe raportin e shtetit, politikës dhe shoqërisë me diktaturën komuniste dhe krimet e saj. Dua të theksoj që edhe në BE u deshën shumë vite debate e diskutime për të mbërritur në një përfundim e rezolutë që e barazon trajtimin e krimeve naziste e komuniste për shkak të kundërshtimit të së majtës evropiane. Duhet theksuar se në të kundërtën me atë që ndodh në Shqipëri ishin vendet ish-komuniste anëtare të BE-së, sidomos ato baltike dhe të Evropës Qendrore e Lindore që këmbëngulën dhe realizuan e miratuan këtë rezolutë. Zgjodhën në mënyrë domethënëse 23 shtatorin ditën kur në vitin 1939 u firmos marrëveshja nazeto–sovjetike Molotov-Ribentrop që e ndante Evropën midis BS dhe Gjermanisë. Kjo ishte një marrëveshje që u respektua nga komunistët në të gjithë Evropën, si edhe ata shqiptarë, të cilët nuk u angazhuan, madje bashkëpunuan, në asnjë aksion antifashist apo antinazist deri në prishjen e marrëveshjes në vitin 1942. Është fakt që shumica e viktimave të krimeve komuniste në Shqipëri ishin edhe antifashiste, ndërkohë që shumë drejtues të lartë të kubizmit ishin fashistë apo bashkëpunëtorë të tyre.
Por le të rrimë tek problemi jonë më i madh. Tabelat, emrat e rrugëve dhe monumentet me emrat dhe ditëlindjet e autorëve të krimeve komuniste janë vetëm pjesa më e dukshme e asaj që po ndodh në raport me diktaturën në Shqipëri. Ne jemi i vetmi vend ish-komunist evropian që nuk kemi dënuar ligjërisht krimet e komunizmit dhe autorët e tyre. Për shkak të kësaj ata dhe pinjollët e tyre politikë e gjenetikë, jo vetëm dominojnë emrat e vende publike, por janë pjesë e politikës, Parlamentit, qeverisë, drejtësisë, administratës shtetërore, rretheve akademike, mediave etj. Shumica e viktimave të komunizmit të pushkatuar, vdekur në burgje apo në kampet e internimit janë ende pa një vend varri pasi nuk ka ligj që të detyrojë vrasësit apo arkivat të tregojnë se ku i kanë varrosur xhelatët ato. Vendet e tjera ish-komuniste evropiane jo vetëm që i kanë dënuar ato, por shumica e tyre kanë miratuar ligje të ashpra për ta që mohojnë krimet e komunizmit. Në Shqipëri autorët e krimeve deklarojnë publikisht dhe me mburrje në media e libra se janë autorë të krimeve dhe politika e drejtësia rri e bën sehir, një pjesë e saj edhe me admirim.
Në këtë raport me të kaluarën komuniste Shqipëria vazhdon të jetë ende një vend stalinist. Ajo që e bën edhe më të rëndë situatën është sjellja hipokrite dhe standardi i dyfishtë që përfaqësuesit e BE-së që merren me Shqipërinë. Në konferencën përkujtimore foli edhe ambasadorja e Gjermanisë në Shqipëri, e cila çuditërisht tha se Shqipëria ka bërë përparime në raport me krimet e komunizmit. Unë besoj se ambasadorja dhe kushdo i huaj tjetër që merret me Shqipërinë e di pak a shumë realitetin. Sigurisht që diplomacia ka rregullat e saj të komunikimit, por mendoj se kur bëhet fjalë për krime kundër njerëzimit siç janë këto të komunizmit diplomacia duket e pavend. Mirë të tjerat po tabelën apo monumentin me ditëlindjen e Stalinit në mes të Tiranës nuk i shohin këta diplomatë? A mund të ndodhë një gjë e tillë në Gjermani, Poloni, Hungari etj.? Nuk guxojnë as ta mendojnë.
Si përfundim theksoj se ky raport me të kaluarën kriminale komuniste është edhe diferenca më e madhe që kemi ne me popujt e kombet e qytetëruar evropiane. Mërzitemi e reagojmë kur ata na thonë se nuk jeni të denjë për të qenë pjesë e BE-së, por mesa duket kanë të drejtë. Vërtet besojmë se mund të jemi pjesë e qytetërimit euroatlantik duke adhuruar Stalinin, Enverin dhe kriminelët e tjerë komunistë dhe duke demonstruar këtë zyrtarisht e publikisht?!

“Monitor”

Të dielën e shkuar, pas një fjalimi të gjatë, kryeministri i ri, edhe i vjetër njëkohësisht, bëri të ditur emrat e qeverisë me një timonier, për të cilën spekulimet nuk pushuan gjatë gjithë beharit të nxehtë. Me një efekt surprizë, edhe për vetë ministrat që do të orientojnë politikat qeverisëse për katër vitet e ardhshme dhe një vëmendje maksimale, njoftimi i emrave të tyre ishte i denjë për një shfaqje të ndarjes së çmimeve Oskar. Detaji i vogël që i kish shpëtuar (apo ish bërë me qëllim mbetet për t’u zbuluar) ishte fakti i fokusimit të kamerës tek fytyra e ministrit para se spikeri të deklamonte emrin fatlum. Ashtu sikurse dhe në filmat limonadë, ku pasqyrohet jeta e zbukuruar dhe me fund të lumtur, u la të nënkuptohej se “show” dhe jo thelbi, do të vijojë të mbizotërojë edhe në qeverisjen e katër viteve të ardhshme.
Në katër vitet e kaluara u kënaqëm me fasadat e bukura të qyteteve, por harruam të rregullonim çatinë që pikonte nga të gjitha anët dhe rrezikonte që të nxirrte edhe bojën e fasadës që me shirat e parë. Harruam rrugët që të çojnë drejt zonave të banuara apo turistike, harruam kanalizimet, mungesa e të cilave çon në përmbytje masive sa herë të bie shi. U gëzuam dhe u mburrëm me shifrat e larta të investimeve të huaja, por nuk pamë që ato nuk po sillnin vlerë të shtuar të lartë në ekonomi dhe as vende të reja pune. Serbia dhe Maqedonia u treguan më realiste e të fokusuara dhe sot kryesojnë në botë për vendet e punës së hapura në raport me popullsinë, që vijnë nga Investimet e Huaja Direkte.
U gëzuam me turistët e huaj, nga e gjithë Europa dhe bota, që këtë vit, si asnjëherë tjetër, erdhën në vendin e bukur (nga natyra) të shqiponjave, por patëm vështirësi për t’u ofruar atyre edhe shërbimet më elementare. Operatorët turistikë, që kanë investuar vetë me sa kanë mundur vitet e fundit, shprehen vazhdimisht të indinjuar se si Shqipëria nuk ka arritur ende të zgjidhë as çështjet më minimale, si infrastruktura, kanalizimet, sidomos të ujërave të zeza apo dhe energjinë. Këto mangësi janë të pakonceptueshme për çdo lloj turisti që vjen në Shqipëri, siç e treguan këtë vit edhe ata më besnikët, vëllezërit shtetas nga Kosova, që po largohen në heshtje.
Të vetëkënaqur (mediat e huaja vijojnë t’u thurin lavde Shqipërisë), askush në strukturën qeverisëse nuk duket se po dëgjon heshtjen që flet shumë. Përkundrazi, në skenarin e filmit të ardhshëm të qeverisë, është në plan favorizimi i hoteleve me 5 yje (nuk dimë të ketë ndonjë të tillë realisht në Shqipëri, veç po ia dha me zor qeveria), të cilët janë larg modelit real të Shqipërisë, që në kompleksitetin e problematikave që ka nuk mund të ketë avantazh konkurrues turizmin elitar. Jashtë vëmendjes duket se po lihen të gjitha hotelet e tjera, që përbëjnë pjesën më të madhe të kapaciteteve aktuale.
Ishin ata heronjtë e kësaj vere, që mirëpritën turistë nga e gjithë Europa dhe që ofruan një model të ri (për Shqipërinë, por në botë është gjerësisht i përhapur) atë të shërbimeve të gjitha të përfshira, në disa raste edhe me humbje, për shkak të mosfunksionimit të industrive mbështetëse. Një hap i parë, shumë më i vlefshëm se përjashtimi nga taksat i hoteleve me 5 yje, do të ishte nxitja e zinxhirit të lidhur me turizmin, që do t’i jepte vlerë të shtuar edhe shumë sektorëve të tjerë, duke filluar nga bujqësia, industria përpunuese deri tek argëtimi. Por, në skenarin aktual është kaluar direkt në fundin e lumtur, atë të hoteleve luksoze në një vend që është ndër më të varfrit e Europës.
Në filmin shqiptar, të gjithë janë shumë të kënaqur. Kanë një kryeministër të thjeshtë, të veshur me tuta, që shtrohet për dreka e darka me ata dhe që ua dëgjon mendimet. Por realiteti po shpërfaqet shumë më ndryshe dhe krahas halleve që të gjithë i dimë, një problem i mprehtë dhe kompleks, po del gjithnjë e më shumë në pah: Tranzicioni i tejzgjatur, zhgënjimi i njerëzve nga qeverisjet e të gjitha ngjyrave dhe vetë cikli zhvillimor (në linjë me atë globale) po sjellin një shkërmoqje të rëndë e dramatike të demografisë së popullatës në vend.
Siç dëshmohet në një trajtim të thelluar në brendësi të revistës, popullsia e vendit po tkurret me ritme më të shpejta se përtej çdo parashikimi pesimist, duke reflektuar uljen e lindshmërisë dhe rigjallërimin e ciklit të emigracionit, sidomos tek moshat e reja, çka pritet të kthejë përmbys piramidën e popullsisë (të moshuarit do të jenë më të shumtë në numër se të rinjtë).
Ky përshpejtim pritet të sjellë shumë shpejt (ndoshta brenda një dekade) probleme në të gjithë ciklin e zhvillimit të vendit, duke filluar nga sistemi i pensioneve, zëvendësimi i forcës së aftë për punë, shtimin e të moshuarve, me kosto të rënda sociale dhe ndikim të dukshëm në produktivitetin e ekonomisë së vendit. Nuk është aspak turp, të pranohet që ekziston një problem i tillë, që e ka kaluar gjithë bota, por turp është ta injorosh atë.
Për sa kohë që mbyllen sytë përpara një çështjeje kaq të rëndësishme dhe madhore nuk mund të presësh zgjidhje e strategji që do të tentonin të ndalnin e ndoshta dhe të kthenin mbrapsht këtë cikël. Shpresojmë që dikush, qoftë edhe jo timonier, të ketë guximin të shohë realitetin e të bërtasë Tokëëë… me kohë, para se anija të përplaset në shkëmb, se përndryshe në shfaqen e radhës të Oskarit, ata që do të duartrokasin do të jenë shumë të paktë!