Nga Anila Hoxha

Që në fillim e rëndësishme është të mos ketë parë askush dhe që kush ishte dëshmitarë okular të ketë frikë, e mos te flasë.

Që motivi të jetë i dobët duhet shpikur një femër si “mollë sherri”, ose autori dhe viktima duhet të jenë të dehur, ose vrasësi dhe viktima gërvishin makinat.
Në Pogradec, me autor vrasjeje Denis Meçen dhe të vrarë Eglantin Progën, dosja është aq “e pafajshme” sa i bind të gjithë njerëzit e drejtësisë- fajet i ka alkooli dhe një “shpullë”.

Por përpara kësaj duhej- edhe njëherë në një skenë krimi, kamerat e sigurisë të ishin jo funksionale. Madje aq jo funksionale, sa “dvr në momentin e kqyrjes vizuale nuk bën kthimin e pamjeve filmike dhe është i qëndruar në vitin 1972”.

Edhe njëherë, dëshmitarët nuk panë gjë. Edhe njëherë autoambulanca mbërriti me vonesë. Policia u njoftua në orën 19:00. Dëshmitari e pa të ndjerin përtokë, në orën 18.45.

Duhet edhe njëherë, si në dhjetëra krime të tjera ku pamjet fshihen, dëshmitarët të kenë frikë e vendngjarja prishet, të përsëritet një copy paste lokale, edhe për vrasjen e Eglantin Progës,42 vjeç.
Një deja vu krimi.

Ndërkohë, në Pogradec një klient që po pinte birra vuri re konfliktin, por kur kushëriri i viktimës iu lut për ndihmë, ai nuk lëvizi vendit. Shprehimisht në dosje thuhet: “Nuk pranoi ta ndihmojë”.
Mbase po i shijonte më shumë birra, nga kush duhet të kishte frikë ndryshe?!

Apo zgjodhi të shohë punët e tij që mos të trazohet? Apo kodi i heshtjes na ka depërtuar gjithandej dhe masivisht si shoqëri kemi kopjuar thelbin e saj: “Nuk dëgjova gjë. Nuk pashë gjë. Nuk isha aty. Por dhe nëse isha, kam qenë në gjumë”.

Pra, në Pogradecin e vogël, ku qytetarët e njohin njëri – tjetrin, befasisht klientë e shokë e të njohur që frekuentohen në të njëjtën lagje, nuk e njohin dhe nuk e dinë se kush ishte ai që sulmoi viktimën. Sepse e njihnin si fytyrë dhe jo si emër. Një oficer shkruan përgjigjjet e tyre, në formën më naive të mundshme.
S’ka asnjë dyshim. Kryqëzimi i të dhënave dhe dëshmive nuk është askund.

Por teksa në fashikull shtjellohet se sa birra u pinë e sa shaka u bënë, askush nuk e pa se si, pse u godit 42 vjeçari.

Përfshi edhe kushëririn e të ndjerit që ishte vetëm 30 metra larg. Nga ana tjetër policia tregon se si e kërkoi autorin, pastaj e telefonoi, por abonenenti dilte i padisponueshëm.

Mendoni një qytet të vogël si Pogradeci, apo kudo tjetër ku pretendohet se një kriminel gjendet jo duke e telefonuar, por me informacione të bazuara në burime të mbyllura e të hapura, teknika e bashkëpunëtorë, apo kërkim zbulim me agjentë civilë e krimesh.

Telefoni i autorit ishte i fikur dhe sakaq gjatë orëve të mëpasshme teksa jepet version i parë, ai i një vdekjeje aksidentale, autori shfaqet në dyert e komisariatit.

Në një skenë të mëparshme krimi, të zbuluar në “SKY Ecc”, një shef policie mëson lidhjet e vrasësit se si ai duhet të dëshmonte në gjykatë, se “kishte qëlluar mbas një sherri banal”. Aq më tepër që edhe djali i të vrarit nuk do fliste– shkruan më tej eksperti për kriminelët.

Dhe kështu disa orë më vonë, Denis Meçe shfaqet në polici. Ai flet, një polic, kokëulur shkruan. Ai ia vë fajin alkoolit , tregon se ai kishte fjetur mbas ngjarjes dhe ndaj nuk e kishin gjetur dot.

Por le të jemi naivë edhe ne dhe të mos mendojmë se njëri prej dy palëve, nuk thotë të vërtetën.
Normalisht mbas leximit të dosjes, dyshimi i parë që vjen është ky; Ose policia lokale ka nxjerrë shëtitje dy copë postblloqe dhe ka pritur derisa autori të dorëzohet dhe alibitë të jenë gjetur, dëshmitarët të kenë ngritur supet, pulsi të jetë matur, që motivi të quhet “i dobët”.

Ose Denis Meçe gënjen. Por në letra është fiksuar dëshmia e tij, që na e shfaq të alkoolizuar, që u trondit, që iku nga vendngjarja, fiku telefonin dhe fjeti në makinë. “Unë kam dashur ti fus një shpullë – thotë ai. Por sa i jam afruar kam ngritur dorën, ai është rrëzuar në tokë dhe nuk u ngrit më. Mua nuk më është besuar hiç. Rrugës për në fshatin Bucimas, kam ndaluar makinën dhe kam fjetur pasi isha i dehur“.

Duke ndjekur këtë rrëfim, kur autori u zgjua kujton mirë se telefonoi avokatin, “pasi kisha merak”, thekson. Avokati i tregoi se i riu kishte ndërruar jetë. Dhe ai i lutet mbrojtësit, ta marrë e ta çojë në komisariat!

Fakt

Ora 19.00 policia njoftohet, se përballë barit “ Stropcka” është një shtetas i shtrirë pa ndjenja. Viktima raportohet me identitetin Eglantin Proga.
Policia nuk gjen asgjë të dyshimtë. Pak më tej në një lokal të kontrolluar, përshkruhet si provë gjetja e duhanit të dredhur.

Përse? Sepse më vonë një dëshmitar do thotë se si vrasësi i kërkoi viktimës ti dredhë një duhan.
Policia referon dëshmitarin numër 1 që deklaron se “viktima porositi një birrë “. E çuditshme se si dikush, pra Eglantin Proga që administronte 50 metra më larg lokalin e tij, porosit për të pirë në lokalin e dikujt tjetër.

Dëshmitari nuk ëshë i sigurtë se çfarë ndodhi më pas. Por mban mend se pak më vonë dëgjoi disa persona, që kanë folur me zë të lartë dhe kërkonin ujë.
“Unë jam hutuar në atë moment dhe kur kam dalë jashtë nuk kam nxjerë as ujë por një nga rruga ka sjellë një bidon”.

Dëshmitari nuk mban mend, se çfarë bëri mbasi porositi birrat i ndjeri. Mban mend që e pa atë të shtrirë në trotuar.

Dëshmitari numër 2 thotë se “Eglantini u qëllua rreth orës 18.45 nga një person tjetër”. Sipas kësaj dëshmie, rezulton se policia është njoftuar 15 minuta me vonesë. Çfarë ndodhi gjatë atyre minutave? Dëshmitarët tregojnë se si autori i tronditur u ul nga njëra tavolinë në tjetrën dhe më pas u largua, se duhet të vinte në vendngjarje policia.

Dëshmitari 2 është njëherazi lidhje familjare e të ndjerit. Ai thotë: “Kam kërkuar ndihmë rreth e rrotull për ndonjë person që mund ta merte në makinë kushuririn tim dhe ta çonim në spital për ndihmë mjekësore por pas 10 minutash ka ardhur ambulanca dhe e transportoi në spitalin Pogradec, ku ambulancë kam hipur dhe unë. Përsëri dhe ne ambulancë kusheriri im shtetasi Eglantin Proga nuk po reagonte fare”.

Ndonëse e kishte parë personin që i goditi kushëririn, ai nuk mundi ta identifikojë agresorin. Sepse thotë; “nuk isha i interesuar për këtë konflikt se isha shumë larg dhe nuk e dija për kë bëhej fjalë, se po ta dija do kisha shkuar menjëherë që në fillim dhe nuk kam degjuar, as të bërtitura dhe as të shara”.
Ai nuk mund të thotë se në cfarë drejtimi u largua autori.

Dëshmitari 3, tregon se Denisi, ( lautori), i kërkoi viktimës ti dridhte një cigare. Deri në këtë moment nuk kishte probleme. I ndjeri pranoi pa problem. Por në vazhdim edhe dëshmitari i radhës nuk pa gjë. “Unë nuk e kam parë se kush e ka goditur Eglin pasi nuk kam qënë i vëmendshëm në atë moment, kam qënë dhe në gjendje të dehur, kam parë vetëm atë momentin kur bërtiste ajo grua për të sjellë ujë dhe për të njoftuar ambulancën si dhe kur jam çuar nga tavolina kam parë që pronari i lokalit po i hidhte ujë Eglit i cili ishte i shtrirë mbas makinës time e cila ishte e parkuar në rrugë para tavolinës ku isha ulur duke pirë.”

Edhe një tjetër ndonëse mban mend se si u kërkua, sesi dridhej cigarja, se si u qesh, u pohua “o kushëri o kushëri”, pastaj as humor as biseda të fortësh, ngaqë edhe ai kishte konsumuar tre-katër birra dhe s’mbante mend.

“Në një moment kam parë që erdhi policia atje ne ishim ulur, unë të paktën nuk u ngrita fare të shikoja se çfarë u bë. Më pas erdhi ambulanca dhe pashë që mori një person. Më pas unë kam ikur në shtëpi dhe vonë më ka ardhur një punonjës policie në shtëpi dhe më ka marrë”, thotë i pyeturi.

Edhe ai e njihte autorin Denis Mecen si fytyrë l, por jo si emër!

NGA ALBI XHUNGA

Një proverbë kineze thotë se duhet të bësh kujdes për çfarë uron të ndodhë, pasi urimi nesër mund të bëhet realitet.

Tema kryesore në këto ditë të nxehta vere në Shqipëri është turizmi. Debati fokusohet mbi numrin e turistëve. Ka rënie në krahasim me vitin e kaluar, apo trendi vazhdon të jetë në rritje. Natyrisht që rritja e fluksit konsiderohet apriori si lajm i mirë. Rritja e çmimeve në plazhet e jugut nuk kishte si të mungonte në këtë debat, pjesë e të cilit është bërë dhe kryeministri i vendit, i cili shprehet i zhgënjyer me vlonjatët që rrisin çmimet.

Të gjithë duket se duan më shumë turistë. Zërat skeptikë mbi këtë fenomen të ri në realitetin shqiptar ose mungojnë, ose janë të sfumuar përballë etjes për fitim nga operatorët turistikë dhe nga propaganda qeveritare, e cila këtë bum të turizmit shqiptar përpiqet ta shesë si sukses të sajin. Kur kjo skemë nesër të dështojë, natyrisht që do të jetë faji i grykësisë së operatorëve vendas dhe jo i qeverisë që nuk ka asnjë plan për zhvillimin e një turizmi të qëndrueshëm, brenda normave dhe që respekton natyrën, kapacitetet e plazheve dhe qendrave turistike shqiptare.

Rritja e çmimeve, përveç se është pjesë e një tregu që funksionon si bursë kërkesë-ofertë, na mbron dhe nga dyndjet masive të ushtrive turistike që lënë pas vetes male me plehra dhe ndotje ambienti. Këtu nuk i hyn në punë askujt mendimi i kryeministrit. Dorën e padukshme të Adam Smith që rregullon tregjet, nuk mund ta zëvendësojmë me dorën e ngrohtë të Edi Ramës.

Etja për fitim ka betonizuar një pjesë të mirë të bregut shqiptar dhe po vijon frikshëm në pjesën e mbetur. Ndërtimet kaotike po pushtojnë çdo zonë turistike, duke krijuar një ambient të shëmtuar, me dyndje njerëzish në hapësira të ngushta, si Durrësi, Ksamili etj. Kapacitet turistik nuk do të thotë vetëm numër shtretërish nëpër hotele, tryezash nëpër ristorante apo shezlongësh në plazh. Numri i turistëve duhet të jetë i drejtë dhe në raport me hapësirat e zonës. Përndryshe do të kemi hapësira turistike të mbipopulluara dhe të mbi ndotura. Në zona të caktuara ky fenomen i shëmtuar është tashmë realitet.

Ferri i turizmit masiv

Duhet bërë një ndarje e qartë mes turizmit të qëndrueshëm, i cili zhvillohet në flukse normalë turistësh në raport me kapacitetet e një vendi të vogël si Shqipëria dhe shkatërrimit që vjen nga turizmi masiv. Vitet e fundit na tregojnë se Shqipëria po përballet me turizmin masiv, i cili në fakt rrezikon ta vrasë turizmin. Një turizëm me flukse të tilla nuk mund të ketë veçse impakt shkatërrues në terma afatmesëm e afatgjatë.

Për të arritur në një përfundim të tillë nuk na duhet të shpikim rrotën. Mjafton të shohim fqinjët tanë ballkanas. Ishujt e bukur grekë si Mikonos e Santorini. Dyndja në përmasa apokaliptike po krijon situata alarmante për mjedisin, për cilësinë e vizitës së ishujve dhe mbi të gjitha për nivelin e frikshëm të ndotjes. E njëjta histori në Kroaci, ku dyndjet e turistëve kanë ngritur alarmin e nivelit të ndotjes. Rritja e trafikut detar si pasojë e turizmit masiv ka rritur ndjeshëm nivelin e ndotjes në Adriatik.

Sipas raportimeve të ojq-së me prestigj botëror WWF, i gjithë Mesdheu po shndërrohet në një kosh të madh plehrash. Për arsye lokale niveli i ndotjes në ujërat shqiptare ishte goxha më i lartë në Shqipëri, se sa në vendet fqinje. Askush nuk flet për një çështje kaq alarmante. Studiot shqiptare kanë kocka plot me debate politike për t’i hedhur publikut.

Kush fiton nga turizmi

Të jetosh në një qytet të përmbytur nga turizmi është një ferr i vërtetë. Për këtë mjafton të pyesësh banorët lokalë të qyteteve si Barcelona, Venecia, apo Dubrovniku. Venecia ka arritur shifrën e frikshme të 100 mijë vizitorëve në ditë, çka bën të pamundur edhe ecjen në rrugë. Në vitin 2017 në Dubrovnik kryetar bashkie u zgjodh dikush që propozonte si politikë uljen radikale të numrit të turistëve, për ta bërë qytetin sërish të jetueshëm dhe turizmin një biznes të qëndrueshëm që zgjat në kohë.

Sot kryebashkiaku i Dubrovnikut, Mato Frankoviç, krenohet me faktin se ka arritur ta përgjysmojë numrin e turistëve që vizitojnë qytetin.
Banorët e qyteteve që përballen me mbiturizëm vuajnë pasoja të konsiderueshme. Në qytetin e Tiranës qeratë e apartamenteve janë bërë të papërballueshme për qytetarin shqiptar. Kërkesa në rritje e fluksit turistik ka krijuar një inflacion që përplaset në buxhetet modeste të familjeve shqiptare. Rritja e çmimeve vihet re në çdo sektor të ekonomisë, nga ushqimi, tek shërbimet, e deri nëpër kafene e restorante. Për qytetarët e Tiranës turizmi është një faktor që ua bën jetën të vështirë.

Entuziazmit fillestar për grupet e të huajve që vizitojnë Shqipërinë, po i mbivendosen shqetësimet dhe vështirësitë ekonomike që sjell turizmi për banorët lokalë. Pa llogaritur bezdisjen që sjellin flukset turistike në të gjitha hapësirat e përbashkëta të qytetit.

Natyrisht që nga turizmi ka edhe goxha përfitim. Pronarët e hoteleve dhe resorteve nxjerrin fitime të konsiderueshme. Edhe pronarë apartamentesh, restorantesh e lokalesh kanë rritur fitimet falë këtij bumi turistik. Ka dhe një numër të konsiderueshëm njerëzish që punësohen në këtë sektor.

Qeveria shqiptare ka rritur gjithashtu të ardhurat nga turizmi. Problemi është se qeveria shqiptare ka dështuar në dy aspekte kryesore.

Së pari nga turizmi do të duhej të kishte përfituar i gjithë zinxhiri ushqimor vendas, nga fermeri prodhues e deri te shitja finale e produktit nëpër restorante apo markete. Në fakt raportime të besueshme tregojnë se fermeri shqiptar nuk po përfiton nga ky bum turistik.

Se dyti nga turizmi do të duhej të përfitonin të gjithë qytetarët shqiptarë. Bashkë me dhomën e hotelit apo ushqimin në restorant, ne po iu shesim të huajve dhe natyrën tonë të bukur që është pronë e të gjithëve. Pra nga turizmi do të duhej të përfitonin të gjithë. Jo vetëm që kjo nuk po ndodh, por qeveria shqiptare nuk po gjen as forma rikompesimi për kostot e shtuara që sjell turizmi për qytetarët e zonave ku bumi turistik është më i madh.

Fermerët shqiptarë kanë protestuar disa herë për të vënë në dukje faktin se ata nuk mund të konkurrojnë fermerët kosovarë e maqedonas, për shkak se në Shqipëri skemat e ndihmës shtetërore janë inekzistente dhe inefikase.

Autoritetet shqiptare vjedhin dhe fondet e BE-së, por kjo është një temë tjetër. Rezultati është se Shqipëria i furnizon turistët me produkte importi. Pra pjesa përfituese e ekonomisë shqiptare limitohet në bizneset që ofrojnë hoteleri e shërbime. Këtu mund të futen dhe punëtorët sezonalë. Por kaq.

Mund të nxjerrim si konkluzion se nga turizmi fiton një numër i kufizuar biznesesh dhe qeveria. Shumica dërrmuese e qytetarëve shqiptarë paguajnë kosto të larta, pa pasur asnjë përfitim. Një studim i vitit të kaluar i RCC (Këshilli i Bashkëpunimit Rajonal) tregon se 60 përqind e shqiptarëve të thjeshtë nuk paguajnë dot një javë pushime në vit.

Pra qytetarët e parajsës turistike duhet ta shohin plazhin me dylbi. Nëse ky trend vazhdon, atëherë shqiptarët i kanë të gjitha shanset që të bëhen një komb kamerierësh dhe Shqipëria një kosh i madh plehrash.